حافظیه : معرفی آرامگاه حافظ در شیراز

آرامگاه حافظ، شاعر بزرگ ایرانی که به حافظیه شهرت دارد یکی از پر بازدید ترین مکان های شهر شیراز است که همه ساله گردشگران بسیاری از آن بازدید به عمل می آورند. بنایی که با معماری خاص و زیبای خود، یادگار معماری درخشان ایرانی در دوره زندیه و تلفیقی از هنرهای بی نظیر تجسمی است.

خواجه شمس الدین محمد شیرازی غزل سرای بزرگ ، متخلص به حافظ و ملقب به لسان الغیب و ترجمان الاسرار در آغاز قرن هشتم هجری در شیراز ولادت یافت. در خصوص سال دقیق ولادت او ، بین مورخین و حافظ شناسان ، اختلاف نظر وجود دارد. دکتر ذبیح الله صفا، ولادت حافظ را در سال ۷۲۷ هجری قمری و دکتر غنی آن را در سال ۷۱۷ می‌داند. برخی دیگر از محققین همانند علامه دهخدا، با توجه به قطعه ای از حافظ، ولادت او را پیش از این سال ها و حدود ۷۱۰ هجری قمری پیش بینی می کنند. سال وفات او نیز به نظر اغلب مورخین و ادیبان ۷۹۲ هجری قمری می‌باشد.

بیشتر بخوانید : “آشنایی با باغ های زیبای شیراز”

حافظیه در شمال شهر شیراز و در جنوب دروازه قرآن قرار دارد. دلیل اینکه این مکان، حافظیه نامیده شده ، آرامگاه حافظ در این مکان است. مساحت حافظیه ۲ هکتار بوده و از ۲ صحن شمالی و جنوبی تشکیل و این صحن‌ها توسط تالاری از یکدیگر جدا شده‌اند.

تالار حافظیه متعلق به دوره حکومت زندیان می باشد، که ۵۶ متر طول و ۸ متر عرض داشته و از ۲۰ ستون سنگی، هر کدام به ارتفاع ۵ متر تشکیل شده‌ است. این تالار در ابتدا شامل ۴ ستون و ۴ اتاق بوده که بعدها اتاق‌ ها از محدوده آن حذف شده اند. در دو سمت شرقی و غربی تالار ، ۲ اتاق که یکی متعلق به سازمان میراث فرهنگی و دیگری مربوط به دفتر آرامگاه می باشد، وجود دارد.

طراحی اولیه مقبره حافظ به سال ۸۵۶ هجری قمری بازمی‌گردد. حدود ۶۵ سال پس از فوت حافظ، شمس‌الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی، حاکم فارس، امارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و حوض بزرگی در روبه روی مقبره بنا کرد.

این بنا یک بار در اوایل قرن یازدهم هجری، در زمان حکومت شاه عباس و بار دیگر، ۳۵۰ سال پس از وفات حافظ، به دستور نادر شاه افشار مرمت شد.

بعد از کریم‌خان زند در سال ۱۲۳۵ هجری شمسی، ابوالفتح میرزا مؤید الدوله، حکمران فارس، حافظیه را بار دیگر مرمت کرد و در سال ۱۲۵۷ هجری شمسی فرهاد میرزا معتمدالدوله فرمانروای فارس در اطراف مقبره حافظ، کوشکی چوبی ساخت. در سال ۱۲۷۸ هجری شمسی اردشیر بار دیگر بارگاه را مرمت کرد و بر فراز آن کوشکی دیگر بنا کرد، اما سید علی‌اکبر فال اسیری به‌دلیل زرتشتی بودن اردشیر، بنای مرمت‌شده را ویران کرد. بنای ویران‌شده در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی بار دیگر مرمت شد و شاهزاده ملک منصور کوشکی آهنین بر فراز مقبره ساخت. در سال ۱۳۱۱ شمسی فرج‌الله بهرامی نیز تعمیراتی اساسی در باغ، آرامگاه و دیوارهای اطراف آن انجام می‌دهد.

در سال ۱۱۸۷ هجری قمری ، کریم خان زند بر مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای خود ساخت و بر مزارش سنگی مرمرین نهاد که امروز نیز باقی است. بعد از عمارتی که کریم خان زند بر مقبره حافظ ساخت در طول ۱۶۰ سال، تعمیرات متعددی به وسیله اشخاص خیرخواه انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۱۵ به کوشش شادروان علی اصغر حکمت، بنای کنونی با بهره گیری از عناصر معماری روزگار کریم خان زند و یادمان های حافظیه، توسط آندره گدار فرانسوی طراحی و به اجرا در آمد.

در حال حاضر مجموعه حافظیه به چهار محوطه تقسیم شده‌ است که عبارتند از:

۱- محوطه شمالی: در محوطه شمالی، آرامگاه حافظ و درخت‌ های نارنج و دو حوض مستطیل شرقی و غربی وجود دارد. حافظ شناسی با مساحت ۳۳۰ متر مربع، کتابخانه به مساحت ۴۴۰ متر مربع و نیز فروشگاه محصولات فرهنگی نیز در این محوطه قرار گرفته است.

۲- سنگ مزار: در قسمت میانی صحن، سنگ مزار حافظ قرار دارد که با پنج پله در ارتفاع یک متری از سطح زمین واقع شده است. بالای مقبره ، گنبدی است که به وسیله هشت ستون سنگی یکپارچه پنج متری نگهداری می شود. سطح خارجی گنبد به وسیله ورق های مسی پوشیده شده و سقف گنبد با کاشی های هفت رنگ معرق ، کاشی کاری شده‌ است.

۳- دیوارهای اطراف حیاط شمالی: بر دیوارهای این بخش از حافظیه ، غزل‌ هایی از دیوان حافظ با خط امیر الکتاب حاج میرزا عبد الحمید ملک الکلامی کردستانی بر روی کاشی نگاشته شده‌ است.

۴- کتابخانه حافظیه: در سمت شمالی مقبره، کتابخانه‌ ای با مساحت ۴۴۰ متر مربع به عنوان مرکز حافظ شناسی قرار دارد. سمت غرب کتابخانه، چایخانه سنتی و در قسمت شرق آن نیز غرفه فروش کتاب های میراث فرهنگی است.

معتقدان این شاعر برجسته، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسوم خاصی انجام می دهند، از جمله اینکه با وضو به آنجا رفته و در کنار آرامگاه حافظ کفش خود را از پای در می آورند، که این عمل در فرهنگ مذهبی ایران نشان دهنده احترام و مقدس بودن مکان است.

در صورتی که تاکنون به شهر شیراز سفر نکرده اید و تمایل دارید از این شهر دیدن کنید حتما بازدید از حافظیه را در برنامه سفر خود قرار دهید.

منبع : وبلاگ اقامت ۲۴