آشنایی با حمام وکیل شیراز و معماری بخش های مختلف آن

حمام وکیل یکی از مشهورترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی شیراز است که متعلق به دوران زندیه می‌باشد. شیراز به عنوان یکی از مقاصد اصلی سفر و قطب‌های توریستی کشور دارای جاهای دیدنی متعددی مانند تخت جمشید، ارگ کریمخان، مسجد نصیرالملک و … است که حمام وکیل جزو بهترین اماکن دیدنی این شهر محسوب می‌گردد. حمام تاریخی وکیل به عنوان یکی از بزرگترین و با شکوه‌ترین حمام‌های ایران و اوج شاهکار معماری دوران حکومت کریم خان زند به شمار می‌رود که سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بازدید می‌نمایند.

اگر قصد سفر به شیراز و بازدید از این حمام تاریخی را دارید، پیشنهاد می‌کنیم پس از رزرو هتل شیراز تا انتهای این مقاله با اقامت ۲۴ همراه باشید.

معرفی حمام وکیل شیراز

حمام وکیل شیراز یادگاری ارزشمند از دوران زندیه می‌باشد که در کنار مسجد و بازار وکیل به دستور کریم خان قرار دارد. حمام تاریخی وکیل شیراز یکی از بزرگترین و پیشرفته‌ترین حمام‌های زمان خود محسوب می‌شده و از معماری شگفت انگیزی برخوردار است.

این حمام بارها تغییر کاربری داده و بخش‌هایی از آن تخریب شده که در سال‌های مختلف مرمت و بازسازی شده است. در حال حاضر حمام وکیل شیراز به عنوان موزه‌ای جذاب و دیدنی فعالیت می‌کند و گردشگران می‌توانند در بازدید از این موزه با تاریخ و فرهنگ غنی ایران و شیراز آشنا شوند.

تاریخچه حمام وکیل شیراز

حمام وکیل در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم خان زند در شهر شیراز ساخته شد. این حمام در کنار بناهای دیگری همچون مسجد، بازار، ارگ، کاروانسرا، آب انبار و … در میدان اصلی که به میدان توپخانه شهرت داشت بنا شد. این حمام دارای ۱۱ هزار مترمربع زیربنا است که معماری آن نشان از هنر عالی دوران زندیه می‌باشد. نوع ساخت حمام وکیل شیراز و تزئینات به کار رفته در آن موجب شده‌اند که این بنای تاریخی به یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری شیراز تبدیل گردد.

در دوران قاجار مرمت‌هایی در بخش‌های مختلف حمام وکیل صورت گرفت و تزئینات دیگری به آن اضافه شد. در سال ۱۳۵۱ اداره باستان شناسی سقف حمام را مرمت و بازسازی نمود و تا پایان دوران پهلوی این حمام همچنان به فعالیت خود ادامه می‌داد و بخشی از آن نیز به زورخانه تبدیل شده بود. پس از انقلاب اسلامی حمام تاریخی وکیل به سفره خانه و رستوران تغییر کاربری داد که این امر آسیب‌های زیادی به آن وارد کرد. از این رو در سالهای بعدی مسئولان این حمام زیبا را به موزه‌ای جذاب و دوست داشتنی تبدیل نمودند که با مجسمه‌های منحصربفردی به نوعی فرهنگ غنی دوران‌های گذشته و آداب و رسوم مختلف را به نمایش می‌گذارد.

معماری حمام وکیل شیراز

این حمام تاریخی از معماری پیشرفته، اصولی و زیبایی برخوردار است که شاهکاری از دوران زندیه به شمار می‌رود. برای بخش داخلی و تزئینات حمام وکیل شیراز از آهک به جای گچ استفاده شده است زیرا آهک مقاومت بالایی در برابر رطوبت دارد. بر روی دیوارهای این حمام نقش و نگارهایی از فرهنگ و تمدن ایران دوران باستان به چشم می‌خورند. این تزئینات ارزشمند و چشم نواز که هنر دست استادان دوران زندیه محسوب می‌شوند، تصاویری در قالب مضامین اساطیری، حماسی، مذهبی، فرهنگی، آداب و رسوم و … می‌باشند.

همچنین موضوعات دیگری همچون داستان‌های قرآن (معراج پیامبر، قربانی کردن حضرت اسماعیل، به چاه انداختن حضرت یوسف)، داستان‌های فارسی (بیژن و منیژه، شیرین و فرهاد) و طرح‌های اسلیمی (گل، بوته و …) بر روی دیوارهای حمام وکیل شیراز به تصویر در آمده‌اند.

کف این حمام سنگفرش شده و مسیری برای عبور آب و گرم نمودن همیشگی محیط حمام تعبیه شده است. به نوعی معماران زمان زندیه یک گرمایش از کف در حدود ۲۱۵ سال قبل برای گرم کردن حمام ساخته‌اند. همچنین ستون‌های یکپارچه و با تزئینات برجسته حمام وکیل اوج هنرنمایی معماران ایرانی را به نمایش می‌گذارند.

بخش های مختلف حمام وکیل شیراز

از ویژگی‌های حمام‌های قدیمی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که آنها فقط مکانی برای شستشو و استحام نبودند. در ساختمان حمام‌های قدیمی قسمت‌های مختلفی وجود داشته که کاربردهای گوناگونی داشتند. در گذشته مراسم‌های مختلفی همچون جشن زایمان، حنابندان، مراسم آشنایی و خواستگاری، جشن‌های مختلف و جمع شدن مردم دور هم در حمام‌ها برگزار می‌شده است.

حمام وکیل شیراز نیز دارای بخش‌های مختلفی است که هر کدام از آنها دارای ویژگی‌ها و زیبایی‌های منحصربفردی می‌باشند.

ورودی

ورودی این حمام مانند سایر حمام‌های ایرانی کوچک بوده و دارای راهرویی با شیبی ملایم است. راهروی ورودی حمام وکیل شیراز به هشتی یا همان رختکن متصل می‌گردد که سطح آن از زمین پایین‌تر و دارای زاویه است. این نوع معماری برای جلوگیری از ورود سرما به داخل و خروج گرما از حمام به بیرون می‌باشد. ورودی حمام تاریخی وکیل از کاشی‌های نقش‌دار بسیار زیبایی برخوردار است که متعلق به زمان قاجاریه می‌باشند.

سربینه

سربینه یا رختکن حمام وکیل بیشترین فضا را به خود اختصاص می دهد و به شکل یک هشت ضلعی منظم طراحی شده است. این رختکن دارای هشت ستون سنگی یکپارچه است که سقفی بزرگ و گنبدی بالای آنها قرار دارد. سربینه حمام تاریخی وکیل دارای آهک بری‌های چشم نواز و نقوش و نگاره‌های بسیار تماشایی است که هنر معماران زندیه را نشان می‌دهند.

حوضی بزرگ و هشت ضلعی نیز در وسط سربینه قرار دارد که زیبایی این قسمت حمام وکیل را دوچندان نموده است. در چهار گوشه این رختکن حوضچه‌هایی پلکانی و پایین‌تر از سطح زمین وجود دارد که افراد پس از استحمام پاهای خود را درون آن می‌گذاشتند.

گرمخانه

گرمخانه محل شستشو و استحمام است که طرحی مربعی شکل و کوچک‌تر از سربینه دارد. سقف این گرمخانه بر روی چهار ستون بسیار زیبا قرار دارد. دو اتاق کوچک نیز در این قسمت از حمام وکیل شیراز وجود دارد که دارای حوضچه‌های آب می‌باشند. در بخش جنوبی گرمخانه نیز خزینه‌ای با دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب وجود دارد.

شاه نشین و حاکم نشین

دو شاه نشین با حوضچه مرمری در دو طرف گرمخانه قرار دارد که محل استراحت و جلسات دورهمی شاه و درباریان محسوب می‌شده است. در دو طرف دیگر نیز دو حاکم نشین ساخته شده که وسط هر کدام از آنها هم یک حوضچه مرمری زیبا قرار گرفته است. البته به خاطر تغییر کاربری یکی از این حاکم نشین‌ها به حمام نمره در زمان پهلوی، حوض آن تخریب شده است.

میاندر

یک قسمت دیگر از حمام وکیل میاندر نام دارد. میاندر که به صورت راهرویی پر پیچ و خم ساخته شده است، در واقع بخشی مابین گرمخانه و سربینه محسوب می شود. میاندر باعث می‌شود ورود افراد از گرمخانه به فضای باز رختکن به آرامی صورت بگیرد و موجب برهم خوردن تعادل گرمایی بدن و سرماخوردگی نگردد.

آدرس و ساعت بازدید حمام وکیل شیراز

حمام وکیل در خیابان طالقانی شیراز و در مجاورت مسجد و بازار وکیل قرار دارد. این بنای تاریخی با قرارگیری در مرکز شهر، دسترسی مناسبی دارد. برای رفتن به میدان شهرداری و بازدید از حمام وکیل و دیگر جاذبه‌های این منطقه می‌توانید از مترو، اتوبوس، تاکسی و یا خودرو شخصی استفاده کنید. نزدیکترین ایستگاه مترو به حمام وکیل ایستگاه زندیه است. خط اتوبوس میدان نمازی به میدان شهرداری نیز یکی از بهترین راه‌های برای دسترسی به این حمام محسوب می‌شود.

ساعت بازدید از حمام وکیل شیراز در نیمه اول سال از ۸:۳۰ الی ۲۰:۳۰ و در نیمه دوم سال از ۷:۳۰ الی ۱۹:۳۰ می‌باشد. امکان بازدید از این حمام تاریخی در روزهای تعطیل رسمی به مناسبت شهادت، وجود ندارد.

هتل های نزدیک به حمام وکیل شیراز

شیراز به عنوان یکی از توریستی‌ترین شهرهای کشور دارای هتل‌ها و مراکز اقامتی متعددی می‌باشد. گردشگران می‌توانند در سفر به این شهر زیبا در مرکز شهر و در فاصله کمی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری مانند حمام وکیل، بازار وکیل، ارگ کریم خان و … اقامت داشته باشند.

از بهترین هتل های نزدیک به حمام وکیل شیراز می‌توان به هتل یک ستاره کیوان با فاصله کمتر از یک کیلومتر، هتل چهار ستاره پارسه با فاصله ۱ کیلومتر، هتل پنج ستاره زندیه با فاصله ۱.۸ کیلومتری و هتل سه ستاره پارک با فاصله ۱.۵ کیلومتر اشاره نمود.