نقش رستم شیراز مجموعه ای از آرامگاه و سنگ نوشته های عصر هخامنشی

نقش رستم شیراز محوطه‌ای باستانی با تخته سنگ‌های عظیم و یادگاری‌های تاریخی ایران باستان است. این محوطه شگفت انگیز محل آرامگاه پادشاهان هخامنشی و کتیبه‌ها و نگاره‌های کهن از دوران ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان می‌باشد. این منطقه در شهر شیراز منبع مهمی برای شناخت تاریخ و تمدن ایران محسوب شده و از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. گردشگران داخلی و خارجی بسیاری در ایام مختلف سال از نقش رستم شیراز بازدید می‌کنند و مبهوت عظمت و زیبایی آن می‌شوند. اگر شما هم قصد دارید در سفر به شیراز یکی از بهترین جاهای دیدنی شیراز را بازدید نمایید، پیشنهاد میکنیم تا انتهای این مطلب همراه اقامت ۲۴ باشید تا تمام اطلاعات لازم درباره نقش رستم شیراز را بدانید.

معرفی نقش رستم شیراز

نقش رستم شیراز چیست؟ یکی از مهمترین مناطق باستانی ایران به شمار می‌رود که آثار به جای مانده با ارزشی از دوره هخامنشیان، ساسانیان و ایلامیان در آن وجود دارد. حاصل کاوش‌های باستان شناسان در این محوطه تاریخی اطلاعات بسیار ارزشمندی از این سه دوره تاریخی ایران باستان خواهید دید. در نقش رستم آرامگاه‌های تاریخی، کتیبه‌ها، نقش برجسته‌ها و آثار به جای مانده از کاخ‌ها و بناهای کهن ایرانی مشاهده می‌شوند. اما بیشترین شهرت این منطقه به خاطر قرار گرفتن آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی است.

طی کاوش‌های مختلفی که از سال ۱۳۰۲ هجری شمسی در این محوطه صورت گرفته، بقایایی از قلعه ای ساسانی کشف شده است. برج و باروی این قلعه نشان از سبک معماری هخامنشیان و ساسانیان دارد و با اینکه اطلاعات دقیقی از تاریخچه آن در دست نیست، اما می‌توان این قلعه را به دوره پادشاهی ساسانیان (اردشیر و شاپور) نسبت داد.

نقش رستم را امروزه به عنوان یکی از ارزشمندترین مکان‌های تاریخی دنیا می‌شناسند که به نوعی سندی معتبر از تاریخ تمدن در ایران باستان محسوب می‌شود. این منطقه عجیب و شگفت انگیز شکوه دوران‌های هخامنشی و ساسانی را به نمایش گذاشته است. ضمنا بد نیست بدانید که نقش رستم را چه کسی کشف کرد؟ در طی کاوش های باستان شناسی مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۲۳ میلادی یعنی در ۱۳۰۲ هجری شمسی، باستان شناسی آمریکایی – آلمانی به نام  Erich Schmidt، وظیفه هدایت تیم کاوشگران را بر عهده داشت. در طی تلاش او و تیم تحت مدیرتیش، بقایای برج و قلعه های دوران ساسانی کشف شدند.

در ادامه به معرفی کامل جاذبه های نقش رستم شیراز پرداخته ایم و تمامی بخش های این مجموعه عظیم تاریخی را به زیر ذره بین نگاه کنجکاو خود برده ایم. توصیه می کنیم برای آشنایی بیشتر با این مجموعه تاریخی، در کنار مطالعه این مطلب، کتاب راهنمای مستند نقش رستم فارس را هم خریداری کنید.

اکتشافات و تاریخچه نقش رستم شیراز

تاریخ نقش رستم شیراز از سه دوره تاریخ ایران باستان، شامل دوره های ایلامی، هخامنشی و ساسانی است. کعبه زرتشت، آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی، نقوش برجسته ای از وقایع مهم دوره ساسانیان، نقش خدایان ایلامی و نقش برجسته پادشاهان ساسانیان در این مجموعه کنار هم جمع شده اند. قدمت نقش رستم شیراز برای اولین بار توسط ارنست هرتسفلد در سال ۱۹۲۳ بررسی شد.

به رهبری وی و بررسی های انجام شده کتیبه شاپور و بعضی از سنگ نگاره های مربوط به دوره ساسانی، یک آب انبار چند ضلعی از زیر خاک بیرون آورده شد. با وجود این اکتشافات رازهای بسیار دیگری درباره نقش رستم شیراز همچنان باقی مانده اند. درباره تاریخچه نقش رستم گفته می شود این مقبره ایده داریوش کبیر بوده است.

نگاره های این مقبره تاریخی مربوط به سه دوره ساسانی، هخامنشی و عیلامی می باشد، اما نگاره های نقش رجب تنها متعلق به دوره ساسانی است.در هیچ منبع تاریخی راجع به علت نام گذاری این مقبره به نام نقش رستم گفته نشده است. در مورد نقش رستم شیراز و ثبت جهانی آن باید بگوییم که نقش رستم شیراز هنوز به ثبت جهانی نرسیده است. این سازه تاریخی در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید.

علت نامگذاری نقش رستم

نقش رستم لقب کیست؟ دلیل نامگذاری این محوطه تاریخی به افسانه ای کهن باز می‌گردد. براساس این افسانه قدیمی این منطقه محل جنگ و مبارزه رستم و اسفندیار بوده است. همچنین در برخی از نقوش برجسته این محوطه در کنار تصویر پادشاهان تصویر فردی با هیبت پهلوانی و کلاه نوک تیز دیده می‌شود که هویت او مشخص نشده است. با اینکه این دلیل هیچگونه سندیت رسمی ندارد، اما شباهت شمایل این مرد به ظاهر رستم در افسانه‌های شاهنامه باعث شده است نام این منطقه را نقش رستم انتخاب کنند. در واقع به دلیل شباهت بین شاهنامه نقش رستم و افسانه های باستانی به این اسم معروف گردید.

معماری نقش رستم شیراز

بنابر بررسی های انجام شده توسط مورخان گفته می شود در گذشته های دور در قسمت جنوبی مقبره ۷ برج و در قسمت شرقی آن ۴ برج وجود داشته است. با توجه به این موضوع سبک معماری و پلان نقش رستم شیراز این مکان شبیه معماری های دوران هخامنشیان است. اگرچه با توجه به آثار باقی مانده از این بنا گفته می شود که نقش رستم در دوره پادشاهی شاپور و اردشیر ساخته شده است.

داخل نقش رستم به چه صورت است؟

داخل نقش رستم مقبره چهار پادشاه هخامنشی قرار گرفته که شامل مقبره داریوش اول ( ۵۲۲- ۴۸۶ قبل میلاد)، مقبره داریوش دوم ( ۴۲۴ -۴۰۵ قبل میلاد)، مقبره خشایار شاه ( ۴۸۶ – ۴۴۵ قبل میلاد)، مقبره اردشیر اول (۴۸۶ – ۴۲۴ قبل میلاد) می شود. این مقبره ها حدود ۲۶ متر از زمین فاصله دارند و عرض هرکدام ۱۹ متر و ۹۳ متر طول دارند. بی شک اگر به شیراز زیاد سفر کرده باشید حتما نام حسین کوه به گوشتان خورده است.

حسین کوه، کوهی است که سه تپه بزرگ را در زمین پهن کرده است. این کوه با نام های دیگری همچون کوه حاجی آباد، کوه استخر نیز شناخته می شود. در دوران قدیم این کوه به خاطر داشتن سه تپه، به «سه گنبدان» نیز معروف بوده است. در این مکان آثار تاریخی و باستانی دیگری که به دوران ساسانیان و هخامنشیان مربوط می شود را می توان پیدا نمود. با وجود جنگ ها و پیروزی هایی که برای پهلوانان ایران رخ داده است نقش های این مکان تاریخی را به رستم تشبیه نموده اند و همین علت آن بوده که از آن پس اینجا به نقش رستم معروف شده است.

آرامگاه های نقش رستم شیراز

همانطور که گفته شد اصلی‌ترین دلیل شهرت بنای تاریخی نقش رستم شیراز وجود آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی است. در زمان باستان یکی از مرسوم‌ترین روش‌های دفن مردگان قرار دادن آنها در دخمه‌ها یا همان گورهای سنگی در دل کوه بود. منطقه نقش رستم که در دوران هخامنشی و قبل از آن از اهمیت بالایی برخوردار بود، به عنوان محلی مناسب برای دفن چهار پادشاه معروف هخامنشی انتخاب شده است.

آرامگاه داریوش اول

داریوش اول یکی از معروف‌ترین پادشاهان هخامنشی است که خدمات و اقدامات بسیاری برای ایران انجام داد. بسیاری از بناهای باشکوه دوران هخامنشی در زمان حکومت او ساخته شدند و بسیاری از مسائل مانند کشاورزی، شکل گیری جاده‌ها و راه‌ها، اصلاح قوانین مالیاتی و حکومتی و … در زمان او رواج یافتند.

آرامگاه داریوش اول در نقش رستم به عنوان قدیمی‌ترین آرامگاه، در ارتفاع ۶۰ متری در دل صخره قرار دارد و ورودی آن به شکل صلیب است. در بالای این ورودی تصاویر پادشاه، آتشدان، انسان بالدار، نمایی از کاخ تچر (کاخ داریوش) و تخت و حلقه پادشاهی حک شده است. درون این آرامگاه ۹ مقبره به چشم می‌خورد که در اتاقک‌های مختلف قرار دارند. یکی از این قبرها که سرپوشی خاص دارد و در مقابل درب ورودی قرار گرفته متعلق به داریوش اول و مابقی مربوط به نزدیکان و خانواده او است.

زیبا ترین و با شکوه ترین نقش این مقبره پیکر تراشیده شده داریوش کبیر می باشد که ۲.۷۰ ارتفاع دارد. در این نگاره داریوش تاجی کنگره دار بر سر دارد و ردایی بلند و پرچین بر تن دارد. کفش های وی ساده هستند. ریش داریوش بزرگ حلقه حلقه است و موهای انبوه خود را در پشت سرش آراسته است. با توجه به این نگاره داریوش حلقه ای از گوشش آویخته است و دستبندهای نقش دار به دست دارد. او با دست چپ خود کمانی به دست گرفته است و دست راستش را در حالت نیایش جلوی بدنش گرفته است. انگشتان داریوش کبیر در حین نیایش به سمت نماد فروهر و آتشدان گرفته شده است.

آرامگاه خشایار شاه

خشایار شاه پسر داریوش اول و جانشین او بود و مانند پدرش پادشاهی خوشنام لقب گرفته است. خشایارشا در زمان حکومت خود علاوه بر ساخت بناهای نیمه تمام دوران پدرش، کاخ‌ها و تالارهای باشکوه دیگری نیز ساخت. این پادشاه هخامنشی از علاقمندان به هنر نیز محسوب می‌شد و اقدامات بسیاری در این زمینه انجام داد. خشایار شاه در زمان حیات خود دستور به ساخت آرامگاهی در کنار آرامگاه پدرش را داد تا بعد از مرگ در آنجا دفن شود.

این آرامگاه اولین مقبره در مجموعه نقش رستم از سمت راست است که در ۱۰۰ متری شمال شرقی آرامگاه داریوش اول قرار گرفته و بسیار شبیه آن می‌باشد. شباهت زیاد به آرامگاه داریوش اول و نوع خاص معماری آن دلیل انتساب این محل به خشایار شاه محسوب می‌شوند. داخل آرامگاه خشایار شاه تنها یک اتاقک با سه قبر مشاهده می‌گردد که یکی متعلق به پادشاه و دو قبر دیگر مربوط به نزدیکان او است.

آرامگاه اردشیر یکم

اردشیر یکم فرزند خشایار شاه است که در سال ۴۶۵ پیش از میلاد جانشین پدر و پادشاه ایران شد. اردشیر جنگ‌های مختلفی که در زمان پدرش شروع شده بودن مانند جنگ با یونان را خاتمه داده و صلح را برقرار نمود. در زمان اردشیر یکم نیز کاخ‌ها و بناهای مختلفی که نیمه تمام مانده بودند به سرانجام رسیدند. بیشتر این بناها در تخت جمشید قرار گرفته‌اند که از مهمترین آنها می‌توان تالار صد ستون، کاخ غربی و کاخ مرکزی را نام برد.

اردشیر یکم پس از مرگ در سن ۶۰ سالگی در نقش رستم و در فاصله ۴۰ متری غرب آرامگاه داریوش اول دفن شد. آرامگاه اردشیر نیز از جهاتی با آرامگاه داریوش اول شباهت دارد اما داخل آن به زیبایی آن نیست. درون آرامگاه اردشیر سه اتاقک وجود دارد که درون هر کدام یک قبر مشاهده می‌شود. اتاق روبروی ورودی مقبره اردشیر اول و دو مقبره دیگر متعلق به همسر و فرزند او است. این آرامگاه از معماری داخلی و سنگ تراشی متقارن و زیبا برخوردار نبوده و ارتفاع آن از سایر آرامگاه ها کمتر است.

آرامگاه داریوش دوم

داریوش دوم جانشین اردشیر یکم بود که از سال ۴۲۳ تا ۴۰۵ پیش از میلاد به عنوان پادشاه هخامنشیان حکومت می‌کرد. آرامگاه داریوش دوم در منتهی الیه غربی نقش رستم و در فاصله ۳۰ متری آرامگاه اردشیر یکم قرار گرفته است. این آرامگاه نیز شباهت‌هایی با سایر آرامگاه‌ها دارد و برخی از نقوش حک شده روی آن مانند نقوش تخت جمشید هستند. حکاکی‌های آرامگاه داریوش دوم از سه آرامگاه دیگر بیشتر بوده و اشکالی همچون پادشاه در برابر آتشدان، هلال گوی دار، فرکیانی و اورنگ پادشاهی مشاهده می‌شوند.

داخل این آرامگاه شبیه آرامگاه اردشیر یکم است و شامل سه اتاقک مستطیلی است که در هر کدام یک قبر وجود دارد. دو قبر متعلق به داریوش دوم و همسرش به نام پروشات بوده و قبر سوم هنوز مشخص نشده متعلق به چه کسی است.

نقش برجسته ها و کتیبه های نقش رستم شیراز

نقش رستم شیراز علاوه بر آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی دارای آثار تاریخی دیگری مانند کتیبه‌ها و نقش برجسته‌ها می‌باشد. این سنگ نبشته‌های نقش رستم شیراز و نقاشی‌های حکاکی شده بر روی سنگ‌های کوه متعلق به دوره‌های ایلامیان، ساسانیان و هخامنشیان هستند. برخی از این کتیبه‌ها و نقوش برجسته در طول زمان آسیب کمتری دیده و برخی دیگر بیشتر متحمل صدمات مختلف شده‌اند.

نقش برجسته ایلامی

قدیمی‌ترین نقش برجسته محوطه تاریخی نقش رستم اثری باقی مانده از دوران تمدن ایلامی می‌باشد. در این نقش برجسته تصویری از الهه ایران باستان به همراه مارهایی در اطرافش و گروهی ستایش کننده او مشاهده می‌شود. همچنین در این نقاشی حکاکی شده ایلامی تصاویر دیگری مانند مردی ریش دار با کلاهی گرد و پرستنده ای با دامن زنگوله ای وجود دارد. طبق نشانه‌های موجود محققان بر این باورند که حکاکی این نقش برجسته طی دو دوره یعنی اواخر هزاره دوم پیش از میلاد و ۷۰۰ سال پیش از میلاد، صورت گرفته است.

نقش برجسته نرسی

نرسی از فرزندان شاپور یکم ساسانی بود که در سال ۲۹۳ میلادی با حمایت بزرگان ساسانی به جای بهرام سوم پادشاه ایران شد. نقش برجسته نرسی در نزدیکی آرامگاه داریوش اول واقع شده و تصویری از تاجگذاری نرسی به عنوان پادشاه ایران را به نمایش گذاشته است. در این نقش برجسته علاوه بر تصویر نرسی، آناهیتا به عنوان یکی از خدایان و هرمز دوم ولیعهد نرسی نیز دیده می‌شود.

این نقش برجسته کامل نیست و دلیل آن احتمالا مرگ زودهنگام نرسی می‌باشد؛ اما در آن نرسی با لباسی فاخر و پر از تزئینات به همراه تاج و کلاهی بزرگ حکاکی شده است که ریش و موی بلندی دارد.

نقش برجسته بهرام دوم

در پایین آرامگاه داریوش نقش برجسته ای وجود دارد که منتسب به بهرام دوم ساسانی است. در این نقش برجسته نبرد جنگجویان سوار بر اسب دیده می‌شود که فرد پیروز بهرام دوم است. بر روی شانه‌های بهرام دوم دو گوی پادشاهی حک شده و لباس و ظاهر بهرام مشابه مشخصات پادشاهان ساسانی است.

نقش برجسته دیگری نیز در زیر نقش بهرام دوم قرار گرفته که شباهت‌های بسیاری به آن دارد. در این نقش برجسته نیز تصویر جنگی حک شده اما فرد پیروز دارای تاج پادشاهی نیست. کارشناسان احتمال می‌دهند این نقش برجسته متعلق به شاهزادگان ساسانی مانند بهرام سوم می‌باشد.

نقش برجسته شاپور اول

شاپور اول فرزند اردشیر ساسانی بود و از پادشاهان بزرگ و مهم ایران باستان به شمار می‌رود. شاپور مرزهای حکومت ساسانی را گسترش داده و بر امپراتوری والرین روم غلبه کرد. نقش برجسته شاپور اول در نزدیکی آرامگاه داریوش در نقش رستم قرار گرفته و او با شمایل پادشاهان ساسانی سوار بر اسب دیده می‌شود که سه پادشاه رومی به همراه اطرافیانشان در حال تعظیم به او هستند.این اثر یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ ایران باستان یعنی پیروزی بر رومیان را به تصویر کشیده که از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است.

نقش برجسته اردشیر بابکان

آخرین نقش برجسته محوطه تاریخی نقش رستم شیراز در گوشه شرقی این مجموعه قرار گرفته که به نقش اردشیر بابکان مشهور است. این نقش برجسته که نسبت به سایرین آسیب کمتری دیده، در فاصله دو متری زمین بر روی سنگ‌های صخره ای کوه حکاکی شده است. ابعاد آن در حدود ۶ متر در ۲.۵ متر است و از ظرافت‌ها و تراش‌های بسیار زیبایی برخوردار می‌باشد.

در این نقش برجسته تصویر پادشاه ساسانی اردشیر بابکان و اهورامزدا سوار بر اسب دیده می‌شود که اهورامزدا در حال منسوب کردن اردشیر به پادشاهی است. نشانه‌های پوشش شاهان ساسانی مانند کلاه گنبدی با تزئینات و نوارهای بلند به خوبی در این نقش برجسته مشخص شده است. اسب‌های این نقش برجسته نیز به زیبایی هرچه تمام‌تر و با ظرافت خاصی حکاکی شده‌اند که در زیر پاهایشان تصویر اردوان پنجم پادشاه اشکانی و تصویر اهریمن قرار گرفته است.

نقش برجسته هرمز دوم

در پایین آرامگاه اردشیر یکم دو نقش برجسته قرار دارد که شرح جنگاوری‌های دو پادشاه ساسانی را به تصویر کشیده‌اند. در نقش برجسته اول تصویری از آذر نرسه فرزند نرسی و نوه شاپور یکم حک شده و در نقش برجسته دوم نبرد هرمز دوم مشاهده می‌شود.

این نقش برجسته در محوطه تاریخی نقش رستم شیراز در حدود هشت متر عرض دارد و یکی از بزرگترین نقش برجسته‌ها محسوب می‌گردد. قدمت این تصویر کهن زیبا بر روی سنگ‌ها را به سال ۳۰۵ میلادی نسبت داده‌اند.

سنگ نبشته آرامگاه داریوش اول

در پایین آرامگاه داریوش اول سنگ نبشته ای قرار دارد که متنی با ۲۵ سطر بر روی آن نوشته شده است. تا به امروز تلاش کارشناسان و باستان شناسان برای خواندن این کتیبه به نتیجه نرسیده اما با مشخص شدن چند کلمه و ذکر شدن نام اردشیر، قدمت آن را مربوط به سال های ۳۱۲ تا ۳۰۵ پیش از میلاد می‌دانند.

نقش نبشته کرتیر

یکی دیگر از نقش برجسته‌های مجموعه نقش رستم شیراز که علاوه بر تصاویر حکاکی شده دارای متن نیز می‌باشد، نقش نبشته کرتیر نام دارد. کرتیر یکی از موبدان بزرگ و پرنفوذ دوره ساسانی بود که در زمان حکومت برجسته‌ترین پادشاهان این سلسله زندگی می‌کرده است. بخش‌های زیادی از متن کتیبه تصویر کرتیر ویران شده اما با این حال کارشناسان قدمت این نقش برجسته را مربوط به دوران پادشاهی بهرام دوم در سال ۲۸۰ میلادی می‌دانند.

کعبه زرتشت نقش رستم شیراز

کعبه زرتشت بنایی خاص در مقابل کوه نقش رستم شیراز است که درست روبروی آرامگاه داریوش دوم قرار گرفته است. برای کاربری این بنای باستانی روایت‌های مختلفی وجود دارد و نامگذاری آن بسیار جدید بوده و مربوط به ۱۵۰ سال پیش است.

در زمان‌های قدیم این بنا را به نام «بن خانه» به معنی خانه اصلی می‌شناختند. اما به خاطر شکل ظاهری و ساختار مکعبی و شباهت به خانه خدا در مکه، نام کعبه زرتشت را برای آن انتخاب نمودند. معماری این بنا شباهتی به معماری دوران هخامنشی دارد و براساس اعتقاد باستان شناسان کعبه زرتشت محلی برای پرستش آتش بوده است. شباهت این بنا به تصویر حکاکی شده بر سکه‌های دوران ساسانی و همین طور بنای زندان سلیمان با همین کاربری، نظریه آتشگاه و پرستشگاه بودن کعبه زرتشت را تقویت می‌کنند. بنابراین نقش رستم زندان سلیمان را در ذهن ما تداعی می کند.

برخی دیگر از محققان کعبه زرتشت را یک آرامگاه و برخی دیگر آن را گنج خانه و محلی برای نگهداری اسناد و اشیاء ارزشمند می‌دانند. به طور کلی هنوز کاربری اصلی این بنای تاریخی مرموز به قطعیت مشخص نشده است. بر روی دیوارهای کعبه زرتشت نقش رستم کتیبه‌های مختلفی وجود دارد که جزو مهمترین اسناد و اطلاعات تاریخی ایران باستان به شمار می‌روند. این کتیبه‌ها مربوط به دوران ساسانیان بوده و در آنها شرح جنگ‌ها و پیروزی‌های شاپور بر رومیان و گسترش قلمرو فرمانروایی حک شده است.

صفحه تراشیده بی نقش

در سال ۶۲۵ در سمت غرب هنگام تاج گذاری نرسی توسط آناهیتا یک بخش از کوه به شکل مستطیلی به ابعاد ۱۰ در ۵ متر، به دستور خسرو پرویز تراشیده شده بود. این بخش جهت ثبت نقشی باشکوه از مراسم تاج گذاری خسرو پرویز مهیا شده بود ولی بنا به دلایلی این پروژه تکمیل نشد و تا سال ۱۸۲۱ میلادی هیچ کنده کاری خاصی نداشت. در سال ۱۸۲۱ به دستور یکی از مالکین محلی منطقه، قباله ملک حاجی آباد به خط فارسی نستعلیق در ۲۴ سطر روی این صفحه تراشیده شد و این صفحه صیقل خورده از بین رفت.

استودان ها

در نزدیکی مقبره دو چهارطاق کوچک سنگی قرار دارد که در ابتدا گمان می شد که به عنوان آتشدان کاربرد داشته اند ولی در حال حاضر مورخان نظریه دیگری دارند. بنا بر اعتقاد آنها در این چهار طاق ها استخوانهای تمیز شده دو نفر از اشراف دوره ساسانی در این مکان معروف به استودان قرار گرفته است. برخی از این استودان ها کتیبه هایی از قرون هفت و هشت را دارند.

سرنوشت اجساد نقش رستم

در مورد سرنوشت اجساد نقش رستم با مراجعه به نوشته های مورخین یونانی می توان اطلاعاتی به دست آورد. با توجه به این نوشته ها گویا وقتی اسکندر مقدونی به سمت هند و نواحی شرقی ایران می رفت از پاسارگاد و تخت جمشید عبور کرده است. در این راه عده ای از سربازان مقدونی احتمالا به دستور او وارد آرامگاه شده اند و اجساد درون مقبره را تکه تکه و پراکنده کردند. همچنین تمام اشیای مقدس و آثار ارزشمند درون مقبره را نیز غارت کردند. داخل نقش رستم آثار مختلفی از دوره های تاریخی همچون دوره ایلامی از ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد، دوره ساسانیان از ۲۲۴ تا ۶۵۱ پیش از میلاد، دوره هخامنشیان از ۳۳۰ تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد وجود دارد.

 قدیمی ترین طراحی نقش رستم شیراز، نقوش ثبت شده مربوط به دوره ایلام می باشد. در این دوره نقش ایزد بانو، شاه، ملکه و دو ایزد به تصویر کشیده شده بود. بخش هایی از این نقوش در دوره ساسانی توسط بهرام دوم پاک شد و نقش خود و درباریانش حک شد.

شعر نقش رستم شیراز

در رابطه با شعر های حک شده روی این بنا لازم به ذکر است داریوش کبیر در مقام والای فرمانروای جهانی در قسمت بالایی و کناره بیرونی آرامگاه خود دو سنگ نبشه بزرگ قرار داده است. هر کدام از این سنگ نبشته ها به سه زبان فارسی باستان، اکدی و ایلامی نوشته شده و داریوش بزرگ وصیت خود را این گونه بی نظیر به جا گذاشته است.

اولین نبشته در قسمت بالایی قرار دارد و جنبه همگانی دارد و به DNa معروف است. دومین نبشته که در درگاه ورودی قرار گرفته و نوشته ای شخصی است که به DNb مشهور است. هردوی این نبشته ها جنبه شاعرانه دارند و خصوصیات و شخصیت و نبوغ داریوش کبیر را به خوبی روشن می کنند. کتیبه DNa شش بند دارد که در بند نخست اهورا مزدا مورد ستایش قرار گرفته است. سپس داریوش بزرگ خود را معرفی می کند و سرزمین های تحت فرمانروایی خود را مشخص می کند و تاکید می کند که به لطف اهورامزدا پادشاهی به وی ارزانی داشته شده است.

در بند آخر از دیگران می خواهد از فرمان اهورامزدا اطاعت و پیروی کنند و از شورش بپرهیزند. در کتیبه DNb داریوش کبیر به صراحت در رابطه با اهداف خود در ۱۲ بند می گوید. این کتیبه به طرز عجیبی شخص داریوش را در مرکز اندیشه های سرزمین خود قرار می دهد. در دو بند نهایی داریوش از مردم سرزمینش می خواهد که دریابند او چطور انسانی بوده است. با ذکر هنر و برتری اش در نهایت رو به مردمش می گوید مبادا آنچه از او به گوششان رسیده است را نادرست و دروغ انگارند.

نماد شناسی محیط خارجی نقش رستم

در بالای سکو نگاره داریوش کبیر که کمان به دست دارد قرار گرفته است. در این نگاره کمان سمبل قدرت است. در قسمت بالایی آتشدان ها ماه وجود دارد که در گذشته نماد ناپایداری جهان بود. در قسمت پایینی سکو نیز نمایندگان کشور های مختلف را می بینید که در حال حمل تخت پادشاهی هستند که این نشان دهنده سلطه پادشاه و قدرت داریوش است. در قسمت پایینی نگاره ها چندین شیر وحشی مزین شده با لوتوس یا نیلوفر آبی وجود دارد. لوتوس در گذشته سمبل منزه بودن و پاکی از هر گونه زشتی بوده است.

رازهای نقش رستم

رازهای نقش رستم شیراز بسیارند برای مثال در زیر متن عیلامی سنگ نبشه ای ۲۵ سطری به خط ارامی در سال ۱۹۲۳ توسط ارنست هرتسفلد کشف شد. در این سنگ نبشته به علت آسیب دیدگی شدید چیز زیادی از آن مشخص نیست اما والتر هنینگ در سطر چهارم نام سلوکوس را تشخیص داد. با این تشخیص معلوم شد که این سنگ نبشته حدود ۲۰۰ سال پس از ساخت آرامگاه در سال ۳۱۲ – ۳۰۵ پیش از میلاد هک شده است.

 

نقش رستم شیراز کجاست؟

محوطه تاریخی و باستانی نقش رستم در مرودشت و در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال تخت جمشید است و فاصله نقش رستم تا شیراز ۷۰ کیلومتر است. برای بازدید از آثار تاریخی به جای مانده در نقش رستم می‌توانید از خودرو شخصی و یا اتوبوس‌ها و تاکسی‌های برون شهری که در مسیر مرودشت تردد می‌کنند، استفاده کنید.

فاصله شیراز به نقش رستم حدودا هفتاد کیلومتر است و دسترسی به نقش رستم شیراز به آسانی به وسیله مینی بوس و تاکسی های موجود در ترمینال شیراز مقدور است. اگر قصد سفر از جنوب ایران را دارید باید از شهر شیراز به سمت شمال تا کمربندی مرودشت حرکت کنید و سپس از جنوب بزرگراه مرودشت- سعادت شهر تا خروجی روستای شول بروید و به چپ بپیچید تا بتوانید نقش رستم شیراز را مشاهده نمایید.

آدرس نقش رستم شیراز: نقش رستم شیراز در استان فارس، شیراز، مرودشت، روستای زنگی آباد ۶ کیلومتری بنای تاریخی تخت جمشید یا پرسپولیس در کوه های حاجی آباد شیراز واقع شده است.

اطلاعات بازدید

جهت بازدید از مجموعه تاریخی نقش رستم بهتر است اطلاعاتی در خصوص زمان فعالیت مجموعه و قیمت بلیط داشته باشید.

زمان بازدید: بازدید از این آرامگاه تاریخی همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۱۸:۳۰ آزاد است.

قیمت بلیط: برای گردشگران داخلی هزینه بلیط برای هر نفر ۵۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی حدود ۵۰۰۰۰ تومان است.

بهترین زمان بازدید از نقش رستم شیراز

این گنجینه عظیم از ارزش های تاریخی در منطقه ای خشک و بیابانی واقع شده است بنابراین بهترین زمان سفر به این منطقه اوایل پاییز، اوایل بهار یا اواخر زمستان می باشد. طبیعت نقش رستم شیراز خاکی بوده و  سفر در روزهای بارانی و برفی مناسب نیست و ممکن است مسافران دچار مشکل شوند.

جاهای دیدنی نزدیک

در نزدیکی جاذبه نقش رستم شیراز جاذبه های دیگری نیز وجود دارد که می توانید از آن ها نیز بازدید نمایید. جاذبه های نقش رستم شیراز کم نیستند که با یک بار سفر کردن به شیراز زیبا این را حس خواهید نمود. در اطراف نقش رستم جاذبه های باستانی مهم دیگری نظیر تخت جمشید، دخمه های زمان هخامنشیان، آرامگاه کمبوجیه دوم، نقش رجب، کاخ پاسارگاد (۷۵ کیلومتر، ۱ ساعت و ۴ دقیقه)، باغچه خصوصی بخشعلی حبیبی، مجموعه باغ های پردیس، حمام قدیمی حسین آباد، شهر تاریخی اصطخر، خانه سنگی و گوردخمه های اصطخر واقع شده اند. از امکانات اطراف این مجموعه باستانی می توان به پارکینگ اختصاصی، پمپ بنزین و هایپر مارکت یاسین اشاره کرد.

هتل های نزدیک نقش رستم شیراز

اگر قصد دارید در سفر به شیراز دسترسی راحتی به نقش رستم شیراز داشته باشید، می‌توانید برای اقامت خود با رزرو هتل‌های شیراز نزدیک به این محوطه تاریخی دسترسی راحتتری داشته باشید. از بهترین هتل‌هایی که در فاصله کمی با نقش رستم قرار دارند می‌توان به هتل بزرگ شیراز، هتل زندیه شیراز و هتل پارسیان شیراز اشاره نمود. هتل جهانگردی تخت جمشید و اقامتگاه و رستوران شیدگر نیز به فاصله کمی از نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید برای اقامت مسافران گرامی واقع شده است. شما مسافرین گرامی می توانید هم در شیراز اقامتگاه خود را رزرو نمایید و هم در هتل های مرودشت که دسترسی برای جاذبه های دیدنی اطراف را آسان تر می نماید.

سؤالات متداول

[toggle title=”آرامگاه های نقش رستم شیراز کدامند؟” state=”close”]در نقش رستم آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی، داریوش اول، خشایارشاه، اردشیر یکم و داریوش دوم به همراه خانواده آنها در کول آرام گرفته اند.[/toggle]

[toggle title=”کدام نقش برجسته ها و سنگ نبشته های نقش رستم شیراز برای بازدید وجود دارند؟” state=”close”]نقش برجسته ها و سنگ نبشته های هخامنشی و ساسانی در بخش های مختلف نقش رستم عبارتند از نقش برجسته های ایلامی، نرسی، بهرام دوم، شاپور اول، اردشیر بابکان، هرمز دوم، سنگ نبشته آرامگاه داریوش اول و نقش نبشته کرتیر.[/toggle]

[toggle title=”نقش رستم را چه کسی کشف کرد؟” state=”close”]در طی کاوش های باستان شناسی مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۲۳ میلادی مصادف با ۱۳۰۲ هجری شمسی، تحت هدایت باستان شناس آمریکایی – آلمانی به نام  Erich Schmidt، بقایای برج و قلعه های دوران ساسانی کشف شدند.[/toggle]

[toggle title=”چرا به این مکان نقش رستم می گویند؟” state=”close”]به دلیل اینکه براساس افسانه های قدیمی معتقد هستند این مکان محل نبرد رستم و اسفندیار بوده و در برخی نقوش برجسته نیز تصویر یک مرد با هیکل پهلوانی و کلاه تیز قرار گرفته، نام این مکان را نقش رستم لقب داده اند.[/toggle]