خانه عباسیان کاشان؛ شاهکاری از معماری سنتی ایرانی

شهر کاشان را به شهر گلابگیرها می‌شناسند. این شهر یکی از شهرهای باستانی و پررونق استان اصفهان است که خصوصا در فصل گلابگیری، هدف انواع تورهای مسافرتی و سفرهای شخصی قرار می‌گیرد و لبریز از جمعیت توریست‌ها و گردشگران می‌شود.

 البته باغ و حمام فین کاشان هم شهرت بسزایی دارند و کمتر کسی است که اسم این اماکن مشهور تاریخی به گوشش نخورده باشد. کاشان لبریز از خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی است و خانه عباسیان از مشهورترین این عمارت‌ها محسوب می‌شود. ما در مجله گردشگری اقامت ۲۴ قصد داریم به معرفی همه جانبه خانه عباسیان کاشان بپردازیم.

معرفی خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان در کاشان، یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنر معماری ایرانی در عصر قاجار، به شمار می‌رود که توصیه می‌کنیم در سفر به کاشان دیدن آن را از دست ندهید. این بنای باشکوه به دستور یکی از تجار نامدار و متمول کاشان، به نام حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی، بازرگان معروف چینی و بلور (آغاز ساخت حدود ۱۲۰۲ هجری شمسی)، احداث شده و ساخت بنا در حدود ۲۰ سال طول کشیده است.

خانه تاریخی عباسیان، یکی از چشم‌نوازترین خانه های تاریخی کاشان است. اگرچه نمای ورودی خانه عباسیان سادگی خاصی دارد، اما به محض قدم نهادن به حیاط‌های داخلی، با شکوه و عظمتی حیرت‌انگیز روبرو خواهید شد. مساحت خانه عباسیان در حدود ۷۰۰۰ متر مربع و مساحت زیربنای آن حدود ۵۰۰۰ متر مربع است که امکان ایجاد فضاهای متنوع و کاربردی متعددی را در دل بنا فراهم آورده است؛ به‌عنوان نمونه، حتی فضایی مجزا برای آویختن و نگهداری گوشت نیز در مجاورت مطبخ‌خانه طراحی شده بوده است.

یکی از وجوه تمایز بارز معماری خانه عباسیان نسبت به دیگر خانه‌های تاریخی مشهور کاشان، ساختار پلکانی و قرارگیری طبقه اول آن در سطحی پایین‌تر از تراز زمین است، به نحوی که گویی بنا از دل خاک سر برآورده است.

اصالت و زیبایی خانه عباسیان به حدی است که بارها به‌عنوان لوکیشن فیلم‌برداری سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی متعددی از جمله «ملاصدرا»، «مسافر ری»، «جابر بن حیان» و «خانه‌ای در تاریکی» مورد استفاده قرار گرفته است.

در حال حاضر، بخشی از این مجموعه به بنیاد سهراب سپهری اختصاص یافته و با امکاناتی نظیر رستوران سنتی، شربت‌سرا، فروشگاه سوغات و کارگاه‌های هنری، پذیرای علاقمندان به تاریخ و معماری اصیل ایران است. بازدید از این اثر فاخر ملی، به‌ویژه برای فعالان و پژوهشگران حوزه‌های معماری، مرمت، تاریخ و گردشگری، تجربه‌ای ارزشمند و الهام‌بخش خواهد بود. البته وجود پله‌های متعدد ممکن است برای سالمندان و افراد دارای محدودیت حرکتی، چالش‌برانگیز باشد.

خانه عباسیان کجاست؟

بسیاری از افراد می‌پرسند «خانه عباسیان در کدام شهر است؟». خانه عباسیان در شهر کاشان و محله قدیمی سلطان امیراحمد قرار دارد. این عمارت باشکوه باستانی، به فاصله کمی از برخی جاذبه‌های تاریخی دیگر شهر کاشان مانند خانه طباطبایی‌ها و خانه بروجردی‌ها بنا شده است.

آدرس خانه عباسیان کاشان: استان اصفهان، کاشان، خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد

چطور به خانه عباسیان برویم؟

برای رسیدن به خانه تاریخی عباسیان در کاشان، ابتدا باید خود را به خیابان علوی برسانید. از این خیابان، مسیرهای مختلفی برای دسترسی به عمارت وجود دارد اما استفاده از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌های شهری و یا تاکسی‌ هم گزینه‌های مناسبی برای افرادی محسوب می‌شوند که خودروی شخصی ندارند. 

اگر با خودروی شخصی به کاشان سفر کرده باشید، می‌توانید به راحتی با کمک نقشه و لوکیشن این عمارت را پیدا کنید.

لوکیشن خانه عباسیان کاشان روی نقشه

اطلاعات بازدید از خانه عباسیان کاشان 

بازدیدکنندگان خانه عباسیان از همان بدو ورود با جلوه‌های هنری متعددی، از جمله گچ‌بری‌های استادانه، پنجره‌های مشبک چوبی با شیشه‌های نوستالژیک رنگی، آینه‌کاری‌ها، تزئینات سقف نظیر مقرنس‌های ظریف و گره‌سازی‌های پیچیده‌ای مواجه می‌شوند که هر بیننده‌ای را مجذوب زیبایی خود می‌کند. جهت گیری خانه عباسیان به نحوی است که جذابیت‌های بصری منحصر به فردی را ایجاد کرده و در دوره‌ای به عنوان نامزد دریافت جایزه «زیباترین معماری مسکونی ایرانی-اسلامی» نیز مطرح بوده است. اطلاعات بازدید از خانه تاریخی عباسیان به‌صورت زیر است:

• شماره تلفن: ۰۳۱۵۵۲۴۵۷۶۴
• ساعت بازدید خانه عباسیان کاشان: ۸:۳۰ تا ۱۷:۳۰
• قیمت بلیط: ۴۰ هزار تومان

تصاویر خانه عباسیان

در این بخش می‌توانید تصاویر خانه عباسیان را مشاهده کنید.

تصویر خانه عباسیان

نمایی از خانه عباسیان در کاشان

خانه تاریخی کاشان

خانه زیبای عباسیان

بازدید از خانه عباسیان

چرا خانه عباسیان را به این اسم می‌شناسند؟ 

داستان نامگذاری این عمارت حکایت جالبی دارد. برخلاف تصور رایج که معمولا فکر می‌کنیم نام خانه به سازنده یا مالک اولیه‌اش بازمی‌گردد، علت این نامگذاری به رویدادهای پس از فوت صاحب اصلی بنا مربوط می‌شود. پس از درگذشت حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی، این مجموعه بزرگ توسط ورثه به پنج بخش مجزا تقسیم و هر بخش به فردی متفاوت فروخته شد.

در حدود یک قرن پیش، یکی از این بخش‌ها، که شامل حیاط بیرونی (یا همان بخش بیرونی عمارت) بود، توسط یکی از تجار فرش سرشناس کاشان به نام آقای عباسیان خریداری شد. مبلغ این معامله، ۱۰۰۰ تومان بود که در آن زمان رقم بسیار قابل توجه و چشمگیری به حساب می‌آمد. همین موضوع باعث جلب توجه عموم شد و به مرور زمان، کل این مجموعه تاریخی در بین مردم با نام خریدار این بخش، یعنی خانه عباسیان، شناخته و ماندگار شد.

تحلیل خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان کاشان یکی از عمارت‌های حیرت‌انگیز با دالان‌ها و فضاهای متعدد و متنوعی است که در مقایسه با بسیاری از خانه‌های تاریخی دیگر، وجه تمایزهای جالبی دارد. یکی از جلوه‌های شاخص و هنرمندانه معماری این مجموعه، کانال‌های ورودی آب قنات است که  از ملات مقاوم و سنتی ساروج در ساخت آن‌ها استفاده شده و به شکلی هوشمندانه از بین پایه‌های خشتی حیاط عبور می‌کنند. 

نمای بیرونی بنا ساده و با تزئینات اندک طراحی شده اما فضاهای داخلی با غنای بسیار، تزئینات چشم‌نواز و شکوهی تمام‌عیار آراسته شده‌اند و یک معماری درونگرا را شکل داده‌اند. 

در طراحی این عمارت، بخش‌های مجزایی به‌عنوان اقامتگاه تابستانی (تابستان‌نشین) و زمستانی (زمستان‌نشین) تعبیه شده است. این تقسیم‌بندی امکان بهره‌برداری بهینه از بخش‌های مختلف مجموعه را متناسب با شرایط آب و هوایی هر فصل فراهم می‌کرده و باعث خلق اکوسیستمی متفاوت و عجیب در این عمارت شده است؛ به نحوی که وجود حوض آب، درختان سرسبز و سطوح پوشیده از گیاه در حیاط‌های متعدد خانه عباسیان باعث شده اقلیم خانه عباسیان کاشان با اقلیم گرم و خشک شهر کاشان متفاوت شود و در زمان ورود به خانه، رطوبت را در فضا احساس کنید. 

رعایت حریم خصوصی و ملاحظات مذهبی نیز یکی از اصول بنیادین در طراحی خانه عباسیان بوده است که ریشه در هویت مذهبی کاشان (ملقب به دارالمومنین) و اصول حاکم بر معماری عصر قاجار دارد. احداث دیوار حجاب در گرداگرد بام برای ممانعت از اشراف همسایگان، وجود اتاق‌های تودرتو و متعدد و تفکیک فضاهای مورد استفاده بانوان و آقایان از جمله این تمهیدات است. تعبیه دو نوع کوبه‌ی در با صداهای متمایز نیز به ساکنین امکان می‌داده است تا از جنسیت فرد پشت در آگاه شوند و متناسب با آن، شرایط ورود را فراهم آورند.

تقارن هم یکی از ویژگی‌های بارز و جذاب در طراحی این بناست؛ به نحوی که اگر خطی فرضی در مرکز هر یک از نماها یا اضلاع اصلی حیاط‌ها ترسیم شود، عناصر معماری در دو سوی این خط، تصویری آینه‌ای و کاملاً متقارن را به نمایش می‌گذارند. 

همانطور که اشاره کردیم، خانه عباسیان به سبکی ساخته شده که سطح حیاط‌ها و طبقه همکف آن پایین‌تر از سطح معبر عمومی (کوچه) قرار دارد؛ این شیوه در معماری سنتی ایران به «گودال باغچه» معروف است که برای تسهیل دسترسی به آب قنات با فشار مناسب و افزایش پایداری سازه به‌دلیل همگونی مصالح با خاک بستر و ایجاد عایق حرارتی طبیعی طراحی می‌شده است.

پلان خانه عباسیان کاشان

در ادامه توجه شما را به دیدن پلان خانه عباسیان کاشان جلب می‌کنیم.

تاریخچه خانه عباسیان کاشان

خانه تاریخی عباسیان در نیمه دوم قرن دوازدهم هجری شمسی توسط سید محمد ابراهیم تاجر کاشانی پدربزرگ آیت اله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ»، که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود در پنج طبقه و با پنج حیاط مجزا با مساحت ۷۰۰۰ مترمربع زیربنا و در وسعت ۵۰۰۰ هزار متر مربعی ساخته شده و اتمام مراحل ساخت و ساز آن ۲۰ سال زمان برده است. این بنا در ابتدا متعلق به یک نفر بوده اما پس از وفات مالک اولیه و با گذشت زمان، حیاط‌ها از یکدیگر تفکیک شده و به پنج واحد مسکونی مستقل تبدیل شده‌اند. خانه عباسیان کاشان در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

این خانه یکی از شاهکارهای معماری ایران است که به عنوان نامزد دریافت جایزه‌ی زیباترین بنای مسکونی ایرانی– اسلامی معرفی شده است. تاکنون چهار واحد از این پنج خانه توسط هیئت امنای احیا و مرمت بافت تاریخی کاشان خریداری و بازسازی شده و تحت نظارت سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار گرفته‌اند.

معماری خانه عباسیان کاشان

ساختار کلی در معماری خانه عباسیان کاشان به این صورت است که این بنا در پنج طبقه سازماندهی شده و مشتمل بر پنج حیاط اصلی، بخش اندرونی، باغچه، مجموعه‌ی خدمه (شامل مطبخ و حیاط مستقل)، حوض‌خانه و سایر فضاهای جانبی است. 

علاوه بر این‌ها، ساختمانی دو طبقه نیز در بخشی از مجموعه وجود دارد که عمدتاً در زمان برگزاری مراسم‌ و مجالس مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته و معماری بادگیرهای آن بسیار جالب است.

همچنین، سقف‌های گنبدی خشتی و دالان‌های تودرتو به‌طور ماهرانه‌ای ادغام شده‌اند و بازتاب‌دهنده‌ی روح معماری عصر قاجار هستند. همچنین، تمهیدات هوشمندانه‌ای برای مقاوم‌سازی بنا در برابر طوفان‌های شن و بادهای شدید اندیشیده شده و اتاق‌های پیرامون حیاط‌ها با فواصل حساب‌شده خود، نقش حائل و محافظ کل عمارت را ایفا می‌کنند.

مرمت و بازسازی خانه عباسیان

قدمت خانه تاریخی عباسیان در حدود ۲۰۰ سال است و از سال ۱۳۷۷ خورشیدی با شماره ثبت ۲۰۲۰، رسماً به عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود. مرمت این خانه در سال ۱۳۷۴ توسط هیات امنای مرمت بافت تاریخی کاشان با همکاری وزارت صنایع و معادن انجام شد. در حال حاضر نیز این بنا تحت پوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد.

بخش‌های مختلف خانه عباسیان کاشان

بسیاری از گردشگران پس از آن‌که متوجه می‌شوند خانه عباسیان کجاست، علاقمندند که بخش‌های مختلف خانه را نیز بشناسند. در ادامه به معرفی قسمت‌های متعدد این بنا خواهیم پرداخت.

ورودی و هشتی و دالان

سبک کلی معماری خانه تاریخی عباسیان از الگوی کلی خانه‌های اعیانی دوره قاجار پیروی می‌کند که شامل یک حیاط مرکزی است که اتاق‌های متعددی گرداگرد آن ساخته شده‌اند. در واقع، این بنا یک مجموعه وسیع و به‌هم‌پیوسته شامل چندین ساختمان، حیاط، حوض، مهتابی (تراس) و اتاق‌های متعدد است. 

نمای خارجی بنا بسیار ساده و بی‌پیرایه است، به‌طوری‌ که تصور وجود خانه‌ای تاریخی با این عظمت دشوار به نظر می‌رسد. پس از عبور از در ورودی، به هشتی مسقف و چندضلعی خانه عباسیان وارد می‌شوید. در کناره‌های این فضا، سکوهایی برای انتظار یا استراحت کوتاه تعبیه شده است. این هشتی، به‌عنوان اولین لایه حفاظتی خانه، مانع از دید مستقیم از کوچه به فضاهای داخلی می‌شود. یکی از ویژگی‌های بارز این فضا، شیب تدریجی و محسوس مسیر آن به سمت پایین است. اولین هشتی به دو مسیر مجزا منتهی می‌شود که یکی به سمت بخش خدمه و دیگری به راهروی اصلی عمارت می‌رود.

در ادامه مسیر اصلی، پیش از رسیدن به فضای مرکزی، باید از دالانی شیب‌دار و پیچ‌درپیچ، به‌نام دالان حجاب، عبور کنید که نقش مهمی در افزایش حریم خصوصی و ممانعت از دید مستقیم به اندرون بنا ایفا می‌کند. این دالان نهایتاً به هشتی دوم منتهی می‌شود که هم به‌عنوان یک فضای تقسیم‌کننده اصلی عمل می‌کرده و هم یک اصطبل موقت برای چهارپایان افرادی که قصد ورود به بخش‌های اصلی عمارت را نداشتند، بوده است. این هشتی روباز، نقطه اتصال نهایی به بخش‌های کلیدی عمارت یعنی قسمت بیرونی و اندرونی محسوب می‌شود.

بخش بیرونی

ظاهرا بخش بیرونی عمارت، عمدتاً به پذیرایی از مهمانان رسمی و شرکای تجاری صاحب‌خانه اختصاص داشته و شامل فضاهایی مانند اتاق آینه، تالار سرپوشیده، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری و ایوان است. 

بخش اندرونی

بخش اندرونی، محل زندگی خصوصی و فضای اصلی فعالیت‌های روزانه ساکنان خانه تاریخی عباسیان بوده است. این بخش با دقت از سایر قسمت‌ها مجزا شده و دسترسی به آن برای افراد غیر خودی و مهمانان محدود بوده تا حریم خصوصی ساکنین حفظ گردد. در طبقه فوقانی اندرونی، یک اتاق شاه‌نشین با تزئیناتی قابل توجه، مشابه نمونه موجود در بخش بیرونی، قرار دارد. طبقات زیرین اندرونی نیز فضاهای خدماتی نظیر سرویس‌های بهداشتی، چاه آب و بخش حوض‌خانه را در خود جای داده‌اند.

بخش خدمه

بخش خدمه در خانه عباسیان کاشان، دارای حیاط و مسیر تردد مستقل برای ورود به مطبخ و حیاط خدمه است. در داخل مطبخ، حوضی برای شستشوی ظروف با کانال‌های ورودی و خروجی آب مجزا تعبیه شده و مکان‌هایی برای نگهداری ظروف، تنور پخت نان و اجاق‌هایی برای طبخ غذا نیز در ساختار آن پیش‌بینی شده است.

 همچنین، یک سوراخ مکنده‌ در قسمت فوقانی تنور و اجاق‌ها طراحی شده که عملکردی مشابه هودهای امروزی داشته است. روشنایی مطبخ هم از طریق نورگیرهایی که به حیاط خدمه باز می‌شدند، تأمین می‌شده است. حیاط خدمه در حال حاضر هیچ‌گونه راه ارتباطی با سایر بخش‌های بازسازی شده و قابل بازدید عمارت عباسیان ندارد.

اتاق‌های خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان کاشان دارای اتاق‌های متعددی بوده که اکنون برخی از آن‌ها قابل بازدید هستند.

اتاق مرکزی (بیرونی)

اتاق مرکزی، مرتبط کننده سایر اتاق‌ها و بخش‌های بیرونی و درونی خانه عباسیان است. پنجره‌های این اتاق همگی رنگی و درهای اتاق نیز ارسی‌دارهستند.

اتاق آینه (بیرونی)

اتاق آینه را شاید به جرأت بتوان نقطه‌ی اوج هنر و زیبایی معماری خانه عباسیان دانست. تزئینات باشکوه، آینه‌کاری‌های استادانه و شیشه‌های رنگی نفیس اتاق آینه، بازدید از این اتاق را به تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای شما مبدل خواهد کرد. این اتاق برای مراسم عروسی نیز استفاده می‌شده است.

یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب معماری این خانه، که به‌ویژه در اتاق‌ آینه دیده می‌شود، جلوه‌ بصری شگفت‌انگیز آن است؛ به‌طوری‌که وقتی در مقابل یکی از درهای اتاق‌ بایستید، اینطور تصور می‌کنید که تصویرتان در میان آینه‌های موازی بی‌پایان تکرار می‌شود. همچنین، در پایین تمام درهای داخلی، یک آستانه یا تخته چوبی برجسته به نام «جنابِ در» وجود دارد که برای جلوگیری از ورود گرد و غبار، آب باران و حشرات و جانوران موذی به داخل اتاق‌ها تعبیه شده بوده است.

ایوان بهاره (بیرونی)

ایوان بهاره، بخشی از فضای بیرونی خانه عباسیان بوده که عمدتاً در فصول معتدل سال مورد استفاده قرار می‌گرفته و در آن، اصل قرینه‌سازی به شکل ماهرانه‌ای مورد استفاده قرار گرفته است. بااین‌حال، این تقارن بصری، یک ناهمگونی ساختاری هم دارد. به این نحو که در ضلع چپ ایوان، اتاق‌هایی متصل به تالار سرپوشیده وجود دارد، درحالی‌که در ضلع راست، هیچ اتاقی ساخته نشده است که به‌علت شکل نامنظم (یا به اصطلاح قناسی) زمین در آن بخش و هم‌جواری با ملک همسایه بوده است. 

فضای سرپوشیده کوچک و بزرگ (بیرونی)

فضای سرپوشیده کوچک در عمارت عباسیان، در حد فاصل بخش اندرونی و بیرونی واقع شده است. این تالار مسقف که از نظر ساختاری مشابه فضای سرپوشیده بزرگ است، در مقیاسی کوچک‌تر و برای برگزاری گردهمایی‌ها و مراسم‌های خصوصی‌تر ساخته شده بوده است. وجه تمایز این فضا در تزئینات بیشتر و کاربرد هنرمندانه رنگ‌های تیره و روشن آن در قیاس با فضای بزرگ‌تر است. 

برای تأمین روشنایی این تالار در گذشته، از وسایل روشنایی قابل حمل مانند شمع و چراغ‌های روغنی یا نفتی استفاده می‌شده که روی حلقه‌های فلزی مخصوصی که در سقف یا دیوارها تعبیه شده بود، آویخته می‌شدند. 

فضای سرپوشیده بزرگ به برگزاری گردهمایی‌های بزرگ مانند جشن‌ها، مراسم مذهبی و سوگواری‌ها اختصاص داشته است. ساختار این فضا به‌صورت دو طبقه طراحی شده و طبقه پایین برای استفاده آقایان و طبقه بالا به بانوان اختصاص داشته است. 

یکی از ویژگی‌های شاخص معماری این بخش، سقف منحصربه‌فرد آن، با نام کلاه فرنگی است که از طریق پنجره‌های مشبک و ظریفی به‌نام پنجره‌های موشی، نور طبیعی مورد نیاز برای روشنایی فضای داخلی تالار را تأمین می‌کرده است.

اتاق شاه نشین (درونی)

عمارت عباسیان دارای یک فضای شاخص و مجلل موسوم به اتاق شاه‌ نشین است. سقف این اتاق با نقوش هندسی زیبا از جمله طرح‌های خورشید، ماه و ستاره آراسته شده و دیوارها نیز با آینه‌کاری‌های فراوان پوشانده شده‌اند که به فضا جلوه‌ای خاص بخشیده است.

یکی از عناصر برجسته این اتاق، شومینه‌ی زیبای آن است. اطراف این شومینه با تزئینات آب طلاکاری مزین شده است. یک کانال یا جداره دوگانه در بالای شومینه نیز برای هدایت مؤثر دود به خارج از بنا تعبیه شده و سوراخ‌هایی در قسمت پایینی آن مشاهده می‌شود که احتمالاً برای بهبود فرایند احتراق کاربرد داشته‌اند.

یک اتاق شاه نشین باشکوه نیز در بخش بیرونی عمارت قرار دارد که ظاهرا برای پذیرایی از مهمانان عالی‌رتبه و برگزاری نشست‌های مهم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این فضا با آینه‌کاری‌ها، پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی و گچ‌بری‌های استادانه مزین شده است.

اتاق مخفی (درونی)

یکی از جزئیات جالب توجه در معماری خانه عباسیان، وجود یک فضای مخفی در یکی از اتاق‌های فوقانی بخش اندرونی است که با دریچه‌ای می‌توان به آن راه یافت. کاربرد این اتاق دقیقا معلوم نیست. یکی از فرضیه‌ها این است که این اتاقک برای نگهداری اشیاء گران‌بها و ارزشمند خانواده، مانند جواهرات یا اسناد مهم، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

نکته‌ای که هوشمندی و خلاقیت معمار بنا را نمایان می‌کند، جانمایی جالب این فضای مخفی است که برخلاف تصور رایج که مکان‌های امن و پنهان می‌بایست در طبقات زیرین یا زیرزمین تعبیه شوند، معمار این مجموعه با درایتی خاص، این اتاقک را در طبقات بالایی عمارت طراحی کرده است.

عبادتگاه (درونی)

خانه تاریخی عباسیان دارای یک فضای اختصاصی برای عبادت است که مشابه یک مسجد کوچک طراحی شده و پشت سردابی در حد فاصل بخش اندرونی و بیرونی قرار دارد. ساکنین خانه از این فضا برای انجام فرایض دینی استفاده می‌کرده‌اند.

دیوارهای این عبادتگاه با گچ‌بری‌های بسیار نفیس، نقوش اسلیمی، اسامی متبرکه، آیات قرآن کریم و فرازهایی از ادعیه مزین شده است. همچنین، کتیبه‌ای با تاریخ «سنه ۱۲۵۲ هجری قمری» (معادل حدود ۱۸۳۶-۱۸۳۷ میلادی) نیز در این بخش دیده می‌شود. این کتیبه که تنها سند مکتوب تاریخ‌دار موجود در کل بنا است، سال تکمیل ساخت این عبادتگاه را مشخص می‌کند.

رختشوی‌خانه (درونی)

عمارت عباسیان دارای فضایی اختصاصی موسوم به رخت‌شوی‌خانه بوده که به شست‌وشوی البسه و رخت‌ها اختصاص داشته است. این فضا به حوض آب و همچنین کانال‌های مجزای ورود و خروج آب نیز مجهز بوده است.

سرویس بهداشتی (درونی)

نکته قابل توجه در معماری خانه عباسیان، دقت نظر و طراحی حساب‌شده‌ای است که حتی در جانمایی سرویس‌های بهداشتی نیز به چشم می‌خورد. این فضاها به شکلی هوشمندانه در مکان‌هایی تعبیه شده بودند که کمترین تداخل را با زندگی روزمره و زیبایی بصری عمارت داشته باشند. توالت‌ها در خانه عباسیان عمدتاً در فضاهای پشتی راه‌پله‌ها و در طبقات پایین‌تر یا در مسیرهای کم‌تردد بنا قرار داشتند تا از دید مستقیم دور باشند و حریم خصوصی استفاده‌کنندگان را حفظ کنند.

حیاط اندرونی (درونی)

یکی از فضاهای دلنشین عمارت عباسیان، حیاط اندرونی آن است که با درختان سرسبز و انبوه و حوض‌های آب زیبا، محیطی روح‌افزا و آرامش‌بخش را برای ساکنین فراهم می‌آورده است.

اهمیت تاریخی این حیاط و همچنین دو حیاط دیگر مجموعه (از جمله حیاط حوض‌خانه)، به‌خاطر ارتباط آن با آیت‌الله سید محمد علوی بروجردی، فرزند (یا نوه) مالک اولیه بنا، است. گفته می‌شود آیت‌الله بروجردی از حیاط حوض‌خانه به‌عنوان محلی برای تدریس و از حیاط اندرونی برای برگزاری و اقامه نماز جماعت استفاده می‌کرده است. 

چاه آب و قنات‌ها (درونی)

آب در عمارت عباسیان از طریق دو منبع اصلی آب قنات و آب چاه تامین می‌شده است. این خانه دارای دو حلقه چاه آب عمیق بوده که به منظور ذخیره‌سازی آب شرب و تأمین آب لازم برای آبیاری باغ‌ها و باغچه‌ها، پر کردن حوض‌ها و سایر مصارف جاری مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. استخراج آب از این چاه‌های عمیق به وسیله چرخ‌چاه‌های ویژه‌ای انجام می‌شده که به‌صورت متقابل (یا رفت و برگشتی) عمل می‌کردند.

آب استخراج شده از چاه‌ها، ابتدا به درون حوضچه‌های کوچکی که در مجاورت چاه‌ها تعبیه شده بود، تخلیه می‌شد و سپس، از این حوضچه‌ها از طریق شبکه‌ای از کانال‌های زیرسطحی در سراسر عمارت توزیع می‌گردید تا به نقاط مورد نیاز مانند حوض‌ها، باغچه‌ها و سایر بخش‌ها برسد.پ

سرداب بزرگ (درونی)

سرداب فضایی بوده است که مستقیماً در دل خاک حفر می‌شده و در ساخت دیواره‌های اصلی آن از مصالح بنایی معمول استفاده نشده است. ویژگی برجسته سرداب، دمای پایین و هوای خنک آن، به‌ویژه در گرمای شدید مناطق کویری بوده است. در سرداب خانه عباسیان، شبکه‌ای از کانال‌های آب زیرزمینی وجود دارد که باعث سرمایش و رطوبت این فضا می‌شود. این سرداب هم به‌عنوان محلی برای استراحت و فرار از گرمای طاقت‌فرسای تابستان توسط ساکنین خانه مورد استفاده قرار می‌گرفته و هم مکانی ایده‌آل برای نگهداری مواد غذایی فسادپذیر بوده است. 

حوض میان حیاط (درونی)

حوض‌خانه در خانه عباسیان کاشان، نمونه‌ای برجسته از معماری هوشمندانه ایرانی در اقلیم گرم و خشک این منطقه کویری است که فضایی خنک و مطبوع برای آسایش ساکنین در فصول گرم سال فراهم می‌کرده است. حوض میان حیاط در واقع فضایی برای آسایش، استراحت و گذران اوقات فراغت در روزهای گرم سال بوده است.

سیستم گردش آب نیز در این بخش با دقت طراحی شده است. به این صورت که آب قنات پس از عبور از حوض اصلی حوض‌خانه، به یکی از اتاق‌های مجاور که دارای حوض کوچک‌تری است، جریان می‌یابد. وجود کانال‌های آب در اطراف این اتاق نیز به خنک‌تر شدن هوای آن کمک می‌کند. نکته جالب، عایق‌بندی و آب‌بندی بسیار دقیق این کانال‌هاست تا از هرگونه نشت آب و آسیب احتمالی به پایه‌ها و سازه‌های طبقات فوقانی جلوگیری شود.

مطبخ (خدمه)

مطبخ یا آشپزخانه سنتی عمارت عباسیان، فضایی بوده که به منظور پخت‌وپز و تهیه غذای ساکنین خانه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این بخش در مجاورت آب‌انبار قرار داشته و دارای فضایی نسبتاً کم‌نور بوده است. یک حوض آب مجهز به کانال‌های مجزای ورود و خروج آب نیز در مطبخ برای شست‌وشوی ظروف و سایر امور مرتبط در نظر گرفته شده بوده است.

حیاط خدمه

حیاط خدمه، فضایی مجزا در عمارت عباسیان بوده است که در گذشته به استراحت، سکونت و فعالیت‌های روزمره خدمه اختصاص داشته و به مطبخ نیز دسترسی مستقیم داشته است. این مسیر ارتباطی در حال حاضر مسدود است و کاربری مستقلی دارد.

تزئینات خانه عباسیان در کاشان

تزئینات داخلی خانه عباسیان، عموما شامل نقاشی‌های دیواری، گچ‌بری‌های پیچیده، رسمی‌بندی، یزدی‌بندی، مشبک‌کاری، مقرنس‌ها، گره‌سازی‌ها و ظرایف هنری دیگری است که تنوع و گستردگی‌ فراوانی به فضاها بخشیده است. برخی از شاخص‌ترین تزئینات خانه عباسیان، عبارتند از:

• رسمی‌بندی: گوشه‌سازی در طاق‌ها که در آن، با به‌کارگیری الگوها یا قالب‌های معین، قوس‌های فرعی در فواصل بین چهار قوس اصلی یک فضای مربع شکل (چهارطاقی) ایجاد می‌کنند تا پلان مربع به هشت‌ضلعی یا بیشتر تبدیل شود.
• کاربندی: طاق‌سازی‌های تزئینی که در آن، قوس‌های باریک و متقاطع یکدیگر را قطع می‌کنند و نقاط تلاقی آن‌ها، شالوده ساخت پوشش یا طاق تزئینی را تشکیل می‌دهد.
• مقرنس: طبقاتی از حجم‌های پیش‌آمده و تورفته (شبیه به قندیل‌ها یا لانه زنبور) است که هم به منظور تزئین و آرایش بنا و هم برای ایجاد زیبایی بصری و ساختاری بین سطوح هندسی مختلف، مانند تبدیل پایه مربع به دایره در زیر گنبدها، به کار می‌رود.
• یزدی‌بندی: شیوه‌ای خاص از کاربندی در زیر گنبدها است که سبکی بین رسمی‌بندی و مقرنس به شمار می‌رود.
• قطاربندی: نوعی از مقرنس است که به‌صورت یک نوار خطی و مستقیم اجرا می‌شود، مانند نوار تزئینی در حد فاصل پوشش سقف و دیوارها یا نواری که در حاشیه بام‌ها (رخ‌بام) به کار می‌رود.
• مشبک‌کاری: هنری است که در آن با ایجاد برش یا حفره بر روی سطحی از جنس چوب، فلز، گچ یا مواد دیگر، طرح‌هایی به شکل شبکه‌ای یا پنجره‌مانند ایجاد می‌کنند که هم جنبه تزئینی دارد و هم می‌تواند برای عبور نور یا هوا به کار رود.

رستوران خانه عباسیان کاشان

رستوران خانه عباسیان کاشان اولین سفره‌خانه دارای مجوز این شهر و دارای گواهی تشویق اداره میراث فرهنگی کاشان در سال‌های ۹۴ و ۹۵ است. سایر اطلاعات این رستوران، عبارتند از:

• آدرس: کاشان، خیابان علوی، خانه تاریخی عباسیان
• ساعت کاری: ۱۲ ظهر تا ۱۱ شب
• شماره تلفن: ۰۳۱۵۵۲۴۵۷۶۴-۰۳۱۵۵۲۲۱۹۰۰

منو غذایی:

• چلوکباب برگ مخصوص
• چلو جوجه کباب مخصوص
• چلوکباب بختیاری
• چلو کوبیده زعفرانی مخصوص
• چلو سلطانی مخصوص
• چلو شیشلیک گوسفندی
• چاو کباب بره گوسفندی
• چلو کباب فیله
• چلو کباب کاسه ای عباسی
• چلو کباب ثریایی مخصوص
• چلو کباب میکس
• کتف و بال کبابی
• چلو ماهیچه گوسفندی
• زرشک پلو با مرغ
• چلو ماهی
• سینی مخصوص عباسی
• چلو گردن مخصوص عباسی
• سینی سردست عباسی
• اکبر جوجه
• مسما بادمجان با گوشت شتر
• مسما بادمجان با گوشت مرغ
• تاس کباب مخصوص عباسی با گوشت شتر
• چلو خورش قورمه سبزی با گوشت شتر
• گوشت لوبیا کاشو با پلو شوید
• خورش قیمه بادمجان با گوشت شتر
• شفته سماق
• دیزی مخصوص عباسی
• شامی هویج
• کشک و بادمجان مخصوص عباسی
• خورش قیمه بادمجان با قارچ
• خورش بادمجان بدون گوشت
• بشقاب سبزیجات
• سوپ

سایر خدمات و امکانات:

• پارکینگ
• کارتخوان
• سرویس بهداشتی
• محیط خانوادگی

جاهای دیدنی نزدیک خانه عباسیان کاشان 

کاشان، شهری باستانی و سرشار از دیدنی‌های فوق‌العاده است که خانه عباسیان، فقط یکی از آن‌هاست. شما در کنار بازدید از خانه عباسیان می‌توانید از سایر جاهای دیدنی کاشان نیز دیدن کنید. برخی از زیباترین مکان‌های دیدنی کاشان، عبارتند از:

• خانه تاریخی تاج
• خانه بروجردی‌ ها
• خانه طباطبایی‌ ها
• حمام سلطان امیر احمد

رستوران‌های نزدیک خانه عباسیان کاشان 

در شهر کاشان رستوران‌ها و فست فودهای زیادی وجود دارد که می‌توانید بنا به سلیقه و ذائقه خود به آن‌ها مراجعه کنید. برخی از بهترین رستوران های کاشان که تا زمان نگارش این مقاله مورد تایید گردشگران بوده‌اند و به خانه تاریخی عباسیان نیز نزدیک هستند، عبارتند از:

• رستوران مرشدی
• رستوران سنتی مظفری
• رستوران کاشانچی
• آمریاتو لانژ
• رستوران هزار و یک شب

هتل‌های نزدیک خانه عباسیان کاشان 

برای اقامت در شهر کاشان جای هیچ نگرانی نیست، چون در تمام نقاط این شهر، هتل‌های مناسبی با امکانات مختلف وجود دارد که می‌توانید شب را به خوبی سپری کنید. برخی از بهترین هتل های کاشان که تا زمان نگارش این مقاله از نظر گردشگران کیفیت و امکانات مناسبی داشته‌اند و به خانه عباسیان نیز نزدیک هستند، عبارتند از:

• هتل گیواک
• بوتیک هتل سوریجان
• هتل اطلسی
• هتل سرای عامری‌ها
• هتل سرای عرفانی
• هتل بوتیک سنگ پلویی
• هتل شاه نشین
• هتل سنتی اشکوب
• هتل بوتیک قاجار
• هتل ادیب
• عمارت محمودیه
• هتل تاریخی نه چم
• خانه موزه عروسک

جمع بندی مطالب

خانه عباسیان کاشان، نمونه‌ای برجسته و شگفت‌انگیز از معماری دوره قاجار است که درک دقیقی از نحوه چیدمان عناصر معماری ایرانی، استحکام بنا و زیبایی‌شناسی آن دوران ارائه می‌دهد. این مجموعه خارق‌العاده که احداث آن در حدود دو دهه به طول انجامیده است، با رویکردی درون‌گرا طراحی شده و شامل پنج حیاط مستقل، اندرونی، بیرونی، بخش خدمه، حوض‌خانه، سرداب، اتاق آینه و عبادتگاه اختصاصی است. شما در بازدید از این عمارت با گچ‌بری‌های پیچیده، آینه‌کاری‌های ظریف، انواع کاربندی‌ها و مقرنس‌ها و هنر گره‌چینی در درها و پنجره‌ها روبرو خواهید شد و از عظمت و شکوه این معماری در عجب خواهید ماند.

سؤالات متداول