حمام فین کاشان کجاست؟ سفری به زیبایی تاریخ در کاشان

کاشان شهری است که در اردیبهشت و خرداد بیشترین گردشگران را دارد. در این زمان فضای شهر با بوی گل محمدی عطر آگین می‌ شود. اما این همه ماجرای این شهر قدیمی نیست و باید به جاذبه‌ های تاریخی این شهر نیز اشاره کنیم. حمام فین کاشان یکی از جاهای دیدنی کاشان است که حتما اسم آن را از کتاب‌ های تاریخی و ماجرای کشته شدن امیرکبیر به خاطر دارید. اما چرا این حمام تاریخی محبوبیت زیادی دارد؟ آیا این شهرت فقط به خاطر حضور اسم آن در کتاب تاریخ است؟ واقعیت این است که حمام فین کاشان از معماری فوق‌ العاده زیبایی برخوردار است. در ادامه با ما باشید تا بیشتر در این مورد صحبت کنیم.

تاریخچه ساخت حمام فین کاشان

این حمام تاریخی در دوران صفویه ساخته شد و شامل دو حمام (کوچک و بزرگ) است و در محوطه باغ فین کاشان قرار دارد. حمام کوچک در دوره صفویه و حمام بزرگ در دوره قاجار (در دوران فتحعلی شاه) ساخته شد. دلیل ساخت این حمام، استفاده بزرگان و فرماندهان درباری بود و به همین دلیل از معماری فوق‌العاده زیبایی برخوردار است.

در هر دو حمام بخش‌ هایی از جمله ورودی، آبنما، رختکن (سربینه)، خزینه و گرم‌ خانه به چشم می‌ خورد. از این نظر می‌ توان گفت هر دو حمام شباهت زیادی به هم دارند و فقط از نظر وسعت با یکدیگر متفاوت هستند.

آنچه باعث شهرت این حمام‌ ها شده است، استفاده از کانال‌ های مخصوص برای عوض کردن آب حمام است. این کانال‌ ها هنوز هم مثل گذشته دور کار می‌ کنند. همچنین برای ساخت این دیوار ها از عایق رطوبتی استفاده شده است. به طوری که یک لایه آهک، ساروج و ماسه را ترکیب کرده‌ و روی دیوار ها زده‌ اند. این لایه مانع از هدر رفتن گرمای حمام به بیرون می‌ شد.

همچنین آب این حمام از چاه تأمین می‌ شد که لوله‌ کشی دارد. این حمام به نحوی ساخته شده که به محض نیاز به آب بتوانند از کانال آب دریافت کنند. لوله‌کشی این حمام حتما توجه شما را به سمت خودش جلب می‌ کند.

این حمام در سال ۱۳۴۴ مرمت شد و اکنون هر دو حمام از جمله جاذبه‌ های گردشگری بزرگ در شهر کاشان محسوب می‌ شوند.

دیدنی‌ های حمام فین کاشان

اولین چیزی که در این حمام توجه شما را به سمت خود جلب می‌ کند، وجود ۷ کاشی قدیمی است که در قسمت خزینه حمام قرار دارد. طبق گفته مورخان تاریخچه این کاشی‌ ها به ۵۰۰ سال قبل باز می‌ گردد. این کاشی‌ ها در حمام کوچک قرار دارد که در زمان صفویه ساخته شده بود. البته از نظر معماری این حمام ویژگی قابل توجهی ندارد و بسیار ساده ساخته شده است.

مهم‌ ترین رویداد تاریخی که در این حمام اتفاق افتاد، قتل امیرکبیر است. گفته شده بعد از قتل او، حمام برای مدت طولانی به دست فراموشی سپرده شد و بسیاری از غارتگران به آن هجوم آوردند. به طوری که سنگ‌ های مرمر و زیبا ترین آثار قیمتی آن را به تاراج بردند.

ناگفته نماند وقتی فتحعلی شاه قاجار دستور ساخت حمام بزرگ را داد، میزان استفاده از حمام کوچک کمتر شد و از رونق افتاد همین موضوع در تخریب بخش‌ های از حمام نیز تاثیر داشت. اما حمام بزرگ همچنان معماری هنرمندانه خود را حفظ کرده است.

در حمام بزرگ فین کاشان چیز های زیادی برای دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران وجود دارد که از جمله می‌ توان به موارد زیر اشاره کنیم:

ستون‌ های مرمر حمام

وقتی وارد حمام می‌ شوید اولین چیزی که توجه شما را به خود جلب می‌ کند، وجود سر ستون‌ ها و سقف حمام است که روی آن نقوش و طرح‌ های فوق‌ العاده زیبایی ایجاد شده است. این نقاشی‌ ها شباهت زیادی به یکدیگر دارند، گویی که از روی یکدیگر کپی شده‌ اند.

رختکن حمام

یکی دیگر از قسمت‌ های دیدنی در حمام بزرگ، سربینه یا رختکن است. یکی از این رختکن‌ ها در قسمت ورودی اصلی حمام قرار دارد و برای اینکه نور آن برای درآوردن رخت و لباس تأمین شود، از پنجره‌ های مشبک برای آن استفاده شده است.

بخش‌ های مختلف حمام فین

همانطور که اشاره کردیم این حمام از بخش‌ های مختلفی تشکیل شده است. به تفکیک حمام کوچک و بزرگ می‌ توان گفت هر یک از آن‌ ها از قسمت‌ هایی تشکیل شده که ظاهر شباهت زیادی به هم دارند، اما از جهاتی نیز با هم متفاوت هستند. بخش‌ های مختلف حمام فین کاشان عبارتند از:

خزینه حمام

اکنون به خزینه، حوضچه می‌ گویند و محلی است که در آن شستشو و نظافت صورت می‌ گرفته است. ویژگی مهم خزینه‌ ها، تعویض مداوم آب بود. درواقع همین تفاوت یک خزینه با حوضچه امروزی است. در این قسمت افراد زیادی می‌ نشستند و مشغول شستشوی خود می‌ شدند.

برای اینکه خزینه حمام همیشه پر از آب تازه باشد، آن را به کانال‌هایی که به چاه آب راه داشت، متصل می‌کردند. همین ویژگی باعث بیرون راندن آب کهنه و جابجا کردن آن با آب تمیز می‌شد تا افرادی که خود را در آن می‌شستند، بیمار نشوند.

گرم‌خانه حمام

گرم خانه اتاق کوچکی در داخل حمام بود که دمای کنترل شده داشت. این اتاق دارای هوای خشک یا مرطوب بود و از انتقال گرمای حمام به بیرون و ورود سرمای بیرون به داخل حمام جلوگیری می‌ کرد.

حوضچه و فواره‌ های حمام

یکی دیگر از مهم‌ ترین قسمت‌ هایی که در حمام فین کاشان بسیار جالب است، وجود فواره و حوضچه در کف حمام است. شاید تعجب کنید که بسیاری از گردشگران به این قسمت بیش از سایر بخش‌ های حمام توجه دارند. این حوضچه و فواره‌‌ها نمونه‌ ای از ابتکار ایرانی‌ ها در معماری بوده است و به عنوان یک شاهکار جهانی در علم معماری شناخته می‌ شود.

حوضچه با کاشی‌های بسیار زیبا با طرح فرش تزئین شده‌ و ۱۶۰ حفره را در دل خود جا داده است. این حفره‌ ها برای مکش و بیرون راندن آب کاربرد داشته‌ اند. به طوری که نیمی از حفره‌ ها برای بالا کشیدن آب تازه و نیمی دیگر از آن‌ ها برای بیرون راندن آب حوض هستند. این دقت محاسباتی به نحوی است که ۸۰ حفره برای فواره و ۸۰ حفره برای مکش است و یکی در میان در کنار همدیگر قرار گرفته‌ اند. نکته جالب‌ تر این است که فواره‌ ها با سرعت تنظیم‌ شده آب را وارد حوض می‌ کنند که آب از حوض بیرون نمی‌ زند.

سیستم آب‌ رسانی

همانطور که گفتیم آب این حمام از طریق چاه تأمین می‌ شد. جالب این است که سیستم آبرسانی آن بسیار پیشرفته بود و آب حمام هیچوقت قطع نمی‌ شد. دهانه چاه در پشت بام حمام قرار داشت و دو کارگر باید به صورت شیفتی، آب سرد را از چاه می‌ کشیدند و وارد کانال آب می‌ کردند.

این کانال به سمت تون حمام حرکت می‌ کرد. تون بخشی است که در آن یک نفر مامور روشن کردن آتش و گرم کردن آب بود. سپس این آب گرم وارد کانال دیگری می‌ شد و به سمت خزینه راهی می‌ شد. چیزی که در این حمام جالب است، دمای آب گرم هیچگاه از ۲۵ درجه سانتی گراد پایین‌ تر نمی‌ آید.

سربینه

در حمام بزرگ دو سر بینه به چشم می‌ خورد که یکی به سمت ورودی ساختمان و دیگری بعد از آن قرار دارد. به طوری که افراد بعد از خروج از حمام ابتدا وارد سر بینه دوم و سپس سر بینه اول می‌ شدند. سربینه‌ اول سکویی در انتها و به سمت دیوار است که آن‌ را با کاشی‌ های مشبک تزئین کرده‌ اند.

سربینه دوم دارای یک حوضچه است که در گذشته آن را با آب سرد پر می‌ کردند. به محض اینکه فرد از حمام خارج می‌ شد، ابتدا پا ها را در این آب سرد می‌ گذاشت و سپس به سربینه اول برای پوشیدن لباس می‌ رفت. هوای سربینه دوم نسبت به فضای حمام خنک‌ تر بود تا فرد را برای خروج از حمام آماده کند.

در واقع کسی که حمام فین کاشان را طراحی کرده است، خوب می‌ دانست اگر فرد به یکباره به سر بینه اول برود، ممکن است بیمار شود. پس سر بینه دوم را برای آماده کردن بدن برای خروج از حمام و مواجهه شدن با هوای بیرون طراحی کرده‌ اند.

تون حمام فین کاشان

همانطور که گفتیم تون بخشی است که محل گرم کردن آب چاه بود. این قسمت که به آن در گذشته آتشدان هم گفته می‌ شد، بخش مهمی از حمام فین کاشان است و در وسط خزینه قرار دارد. معماران این حمام، تون را به صورت یک حفره ساخته‌ اند که از سمت پایین به هوای آزاد راه دارد. یک فرد مسئولیت روشن کردن آتش در تون را برعهده داشت که به او «تون تاپ» می‌ گفتند.

وقتی وارد قسمت تون حمام می‌ شوید یک ورقه مسی را مشاهده می‌ کنید که در کف خزینه قرار دارد و دور تا دور آن با ملاط مقاوم پر شده است. دلیل آن جلوگیری از نفوذ آب به زیر ورقه است. جالب است بدانید این ورقه مسی برای نگه داشتن آب در دمای ۴۰ درجه سانتی گراد کاربرد داشته است.

یک نکته جالب در این اثر تاریخی، توجه معماران آن زمان به رسانا بودن ورق مس است که آن را برای حمام ترجیح داده‌ اند. ضمن اینکه کانال‌ هایی به اسم «گربه‌ رو» نیز در این قسمت مشاهده می‌ کنید. این کانال‌ ها برای تأمین گرمای آب و بیرون راندن دوده‌ های داخل تون کاربرد داشته‌ اند. بنابراین هم آب حمام گرم می‌ شد و هم دوده‌ ها از سمت دیگر بیرون می‌ رفت.

ساعات بازدید از حمام فین کاشان

ساعت کار این حمام در فصل بهار و تابستان از ۹ صبح تا ۱۹ عصر و در پاییز و زمستان از ۹ صبح تا ۱۷ عصر است. البته شما می‌ توانید از ساعت ۱۲ تا ۱۴ که جمعیت کمتری حضور دارد، برای بازدید این مکان تاریخی آماده شوید. فصل پاییز و زمستان هوای شهر کاشان متعادل و دلپذیر است و بهترین زمان برای بازدید از حمام فین کاشان خواهد بود.

اگر می‌ خواهید همزمان با بازدید از حمام فین کاشان از سایر جاذبه‌ های گردشگری این شهر دیدن کنید، پیشنهاد ما سفر در ماه اردیبهشت است. زیرا فصل گلابگیری است و می‌ توانید از نزدیک شاهد مراسمات مختلف شهر باشید. هزینه بلیط برای بازدید از این مجموعه ۶ هزار تومان است.

ناگفته نماند این حمام در تمامی روز های سال جز تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۸ ماه صفر، ۱۴ خرداد، ۲۱ رمضان و ۲۵ شوال امکان بازدید را دارد.

آدرس: کاشان، خیابان حیدری، خیابان افتخاری

شماره تماس: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۱۰

مسیر های دسترسی به حمام فین کاشان

از آنجا که این حمام در باغ فین قرار دارد، باید به این باغ بروید. برای این کار ابتدا باید به استان اصفهان و سپس شهر کاشان بروید و وارد بزرگراه امیرکبیر و بعد بلوار امام رضا شوید. بعد از آن باید به سمت بلوار باقرالعلوم و سپس خیابان مصطفی‌زاده بروید. بعد از پیاده شدن در این خیابان می‌ توانید تا حمام و باغ فین کاشان پیاده روی کنید.

جاهای دیدنی اطراف حمام فین

وقتی برای دیدن این حمام تاریخی و جالب به شهر کاشان می‌ روید، جاهای دیگری هم وجود دارد که می‌ توانید در برنامه سفر خود بگنجانید. این مکان‌ های گردشگری در نزدیکی حمام فین قرار دارند. باغ فین کاشان درست در همین مجموعه قرار دارد و به این ترتیب نیاز نیست مسافت زیادی را طی کنید. تپه های سیلک، حمام سلطان امیر احمد، خانه بروجردی ها، موزه امیرکبیر، خانه تاریخی عباسیان، خانه طباطبایی ها، مسجد و مدرسه آقا بزرگ از دیگر جاهای دیدنی کاشان در نزدیکی حمام فین کاشان است.

هتل های نزدیک

هتل های زیادی در کاشان وجود دارند که پذیرای شما خواهند بود. انتخاب بین گزینه های مختلف به بودجه شما بستگی دارد. اما بدون شک هتل های کاشان مثل هتل صباغیان کاشان،خانه رز کاشان و آمیرزا بهترین انتخاب برای افرادی هستند که حسابی سر کیسه را برای بازدید از این مجموعه تاریخی شل کرده اند.

در این بین نزدیکترین هتل به حمام فین کاشان که تنها ۲ یا ۳ دقیقه از آن فاصله دارد، نگارستان کاشان نام دارد که می تواند تا حدودی نیازهای شما را پوشش دهد.