تپه سیلک؛ بیانگر تاریخ و تمدن ۸۰۰۰ ساله ایرانیان

در قلب فلات ایران جایی که خورشید سوزان بر شن‌های خاموش می‌تابد، رازهای سر به مهر تمدنی کهن خفته ‌است. گویی زمان در گذر از کنار شهر کاشان، در همین حوالی تپه‌ای باستانی با نام تپه سیلک که تلفظ آن به شکل تَپِّه سیـیَلْک است قد برافراشته که نه تنها یادگاری از دوران‌های دور است، بلکه داستانی ۸۰۰۰ ساله از تاریخ و تمدن ایرانیان را در دل خود جای داده است. جالب است بدانید که تپه سیلک به انگلیسی Sialk Archeological Hills به این نام شناخته می‌شود. 

این مقاله‌ از مجله گردشگری اقامت ۲۴ سفری است به اعماق تپه سیلک، گنجینه‌ای ارزشمند که صفحات ناگفته‌ای از ‌زندگی هنر و باورهای ساکنان اولیه‌ی این خاک پاک را ورق می‌زند. بی‌تردید تپه تاریخی سیلک به عنوان یکی از جاهای دیدنی کاشان نه فقط یک محوطه‌ی باستانی، بلکه سند زنده‌ای از هویت و اصالت ایرانی است که همچنان پس از ‌هزاره‌ها شکوه خود را به رخ تاریخ می‌کشد.

معرفی تپه سیلک

در کویر مرکزی ‌ایران جایی که سکوت باستانی بر آنجا سایه افکنده ‌است، تپه‌ی سیلک همچون نگینی خاموش می‌درخشد. تصور ‌کنید در زیر این تپه لایه‌هایی از زندگی هنر و معماری مردمانی نهفته است که هزاران سال پیش در این سرزمین سکنی گزیده‌اند. سفالینه‌های ‌منقوش ابزارهای سنگی و بقایای خانه‌های ‌خشتی هر کدام داستانی از تلاش خلاقیت و باورهای آنان را روایت می‌کنند. تپه سیلک پنجره‌ای است رو به گذشته‌ای دور‌ پلی است، میان ما و نیاکانمان برای درک بهتر عمق تاریخی این سرزمین بازدید از دیگر بناهای تاریخی ایران نیز  می‌تواند تجربه‌ای بی‌نظیر ‌باشد. در ادامه بیشتر در مورد تپه سیلک صحبت خواهیم کرد.

تپه سیلک کاشان کجاست؟

تپه های باستانی سیلک در حومه جنوب غربی شهر کاشان و در نزدیکی فین بزرگ واقع شده است‌. این محوطه باستانی شامل دو تپه شمالی و جنوبی با فاصله حدود ۶۰۰ متر از یکدیگر و بقایای یک گورستان باستانی در حدود ۲ کیلومتری غرب تپه‌ها ‌است. سیلک به عنوان یکی از مهمترین و قدیمی ترین محوطه‌های باستانی فلات مرکزی ایران شناخته  می‌شود و آثار تمدن‌های پیش از تاریخ از حدود هزاره هفتم تا هزاره اول پیش از میلاد را در خود جای داده ‌است. کاوش‌های باستان شناسی در این تپه اطلاعات ارزشمندی درباره ‌زندگی ساکنان اولیه این منطقه ارائه داده است و آن را به یک مقصد جذاب برای علاقمندان به تاریخ و باستان‌شناسی تبدیل کرده است.

چطور خودمان را به تپه سیلک کاشان برسانیم؟

برای دسترسی به تپه های سیلک گردشگران گزینه‌های متنوعی پیش رو دارند‌. اگر با ماشین شخصی سفر کرده اید و قصد دارید از تپه های سیلک بازدید کنید لازم است بدانید که تپه های سیلک در ۵ کیلومتری کاشان جای دارند و حدود ۱۰ الی ۱۵ دقیقه زمان می برد تا از مسیر خیابان امیر کبیر و جاده کاشان به فین خود را به این آثار باستانی در روستای دیزچه برسانید. همچنین شما می توانید از تاکسی های درون شهری و مسیری نیز برای رفتن به تپه های سیلک استفاده کنید.

لوکیشن تپه سیلک روی نقشه

اطلاعات بازدید از تپه سیلک در کاشان

سفر به کاشان شهر گل و گلاب بدون بازدید از تپه سیلک گویی قصه‌ای ناتمام است‌. این تپه باستانی با قدمتی هشت هزار ساله هم یک محوطه تاریخی هم دروازه‌ای به اعماق تمدن‌های فلات مرکزی ایران است. بازدید از این میراث ارزشمند فرصتی است برای لمس تاریخ زنده و درک عظمت ‌گذشتگان. در این میان آگاهی از جزئیات مربوط به ساعات بازدید هزینه بلیط و امکانات موجود  می‌تواند این تجربه بی‌نظیر را برای علاقمندان به تاریخ و باستان شناسی تکمیل نماید. بیایید با هم به بررسی اطلاعات لازم برای یک بازدید خاطره انگیز از تپه سیلک در سیلک بپردازیم:

• شماره تماس: ۰۹۱۳۳۶۱۰۶۶۷
• ساعت کاری: ۹ صبح تا ۴:۳۰ عصر
• قیمت بلیط تپه سیلک کاشان: نفری ۳۰ هزار تومان

بهترین زمان بازدید از تپه های سیلک

به دلیل کویری بودن منطقه بهترین زمان برای بازدید از تپه های سیلک ‌کاشان‌ فصول معتدل بهار و پاییز است. در این ایام آب و هوای دلپذیر کاشان گشت و گذار در محوطه باستانی را لذت بخش تر می‌کند. در بهار، به ویژه اردیبهشت ماه همزمان با عطر دل انگیز گلاب و برگزاری مراسم گلاب گیری می‌توانید از زیبایی‌های طبیعی و تاریخی این منطقه به طور همزمان بهره‌مند شوید‌. پاییز نیز با رنگ‌های گرم و هوای خنک فرصتی عالی برای بازدید از این تپه باستانی و دیگر جاذبه‌های دیدنی کاشان فراهم می‌آورد. از بازدید در گرمای سوزان تابستان و سرمای زمستان خودداری کنید تا تجربه‌ای مطلوب داشته باشید.

تصاویر تپه سیلک کاشان

چرا به تپه های سیلک معروف شده اند؟

برخی معتقدند که در گذشته معنی تپه سیلک در زبان محلی کاشان به سفال‌های شکسته سیاله (بر وزن پیاله) گفته می‌شده و از آنجایی که این تپه محل ساخت سفال بوده به مرور زمان به تپه سیلک تغییر نام یافته است‌. نظریه دیگری که رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی نیز به آن اشاره کرده است، احتمال می‌دهد که نام سیلک از نام یکی از قلاع تصرف شده توسط آشوربانی ‌پال‌ پادشاه آشوری به نام “شیکلیکی” یا “شیلککی” گرفته شده ‌باشد. با این حال هیچ مدرک محکمی برای اثبات قطعی این نظریه‌ها در دست نیست و نام تپه سیلک همچنان یکی از ابهامات تاریخی این محوطه باستانی به شمار می‌رود.

تاریخچه تپه سیلک کاشان

تپه سیلک کاشان کتابی از تاریخ و فرهنگ باستانی در قلب ‌ایران داستانی هشت هزار ساله از تحولات زندگی بشر را در خود جای داده است. قدمت تپه سیلک بین ۷۵۰۰ تا ۸۰۰۰ سال است، این تپه نه فقط خاکی انباشته بلکه گواهی زنده بر تمدن‌های پیش از تاریخ فلات ایران ‌است. تاریخچه تپه سیلک از دوران نوسنگی تا دوره ماد‌، شاهد فراز و نشیب تمدن‌های گوناگون بوده و مدارک بی‌نظیری از نخستین سکونت‌های انسانی در فلات مرکزی ایران را به نمایش می‌گذارد. سیلک از دو تپه ‌اصلی شمالی و جنوبی‌ و دو گورستان باستانی به نام‌های الف و ب تشکیل شده است. این تپه‌ها همچون لایه‌های یک کتاب قطور دوره‌های مختلف تاریخی را از کهن‌ترین دوران شکار و گردآوری تا ظهور شهرنشینی و عصر آهن روایت  می‌کنند‌.

نخستین بار پس از جاری شدن سیلی عظیم در زمین‌های کشاورزی کاشان بود که چهره‌ی پنهان تمدن سیلک آشکار شد. ابزار آلات و سفالینه‌هایی که با نمونه‌های آشنا تفاوت داشتند، کنجکاوی‌ها را برانگیختند و متاسفانه طمع سودجویان را نیز به دنبال ‌آوردند. غارتگران و دلالان عتیقه به سرعت به این محوطه هجوم آوردند و میراثی هزاران ساله را در معرض نابودی قرار دادند‌. در این میان خطر از دست رفتن این تمدن ‌گرانبها رومن گیرشمن باستان شناس برجسته فرانسوی از موزه لوور را به ایران کشاند تا شاید بتواند این میراث جهانی را نجات دهد و به شناخت آن کمک کند‌.

نخستین کاوش‌های علمی در تپه سیلک در سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ هجری شمسی توسط هیئت باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن انجام شد. نتایج این تحقیقات ارزشمند در دو جلد کتاب با عنوان سیلک کاشان به زبان فرانسوی منتشر گردید و بعدها به فارسی ترجمه شد‌. گیرشمن قدمت این تمدن را حدود ده هزار سال تخمین زده بود. پس از پایان کار این هیئت متاسفانه تا سال ۱۳۸۰ توجه چندانی به سیلک نشد و بخش‌هایی از آن به زمین‌های کشاورزی تبدیل گشت.

در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ هیئت باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر صادق ملک شهمیرزادی کاوش‌های گسترده‌ای را در تپه سیلک به انجام رساند. این گروه متخصص با بهره‌گیری از کارشناسان داخلی و خارجی طی پنج فصل کاوش به یافته‌های نوینی دست یافتند که مهمترین آنها کشف زیگورات سیلک بود؛ معبدی که حتی رومن گیرشمن نیز موفق به کشف آن نشده بود‌. این کاوش‌ها اطلاعات ارزشمندی درباره معماری خانه‌ها نحوه تدفین مردگان به صورت چمپاته به همراه اشیا و وجود آثار هنری و صنعتی متنوع در دوره‌های مختلف سیلک ارائه داد‌. متاسفانه پس از پایان این کاوش‌ها ‌نیز تپه سیلک با چالش‌هایی نظیر حفاری‌های غیر مجاز و ساخت و سازهای اطراف مواجه بوده است، اما تلاش‌ها برای حفظ و معرفی این میراث ارزشمند همچنان ادامه دارد. گفتنی است که تپه سیلک در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و نامزد ثبت جهانی نیز است.

معماری تپه سیلک

تپه های سیلک ‌کاشان نه تنها از نظر آثار باستانی بلکه از نظر معماری نیز گنجینه‌ای ارزشمند به شمار می‌رود. در طول هزاره‌های متمادی ساکنان این منطقه با استفاده از مصالح بومی و متناسب با شرایط اقلیمی ساختارهای منحصر به فردی را بنا نهادند. در قدیمی‌ترین لایه‌های تپه شمالی سیلک یک و دو شاهد خانه‌هایی با مصالح کم دوام همچون نی و چوب و سپس خانه‌هایی با چینه و خشت‌های دست ساز ‌هستیم. با گذشت زمان و استقرار در تپه جنوبی سیلک سه معماری خانه‌ها استانداردتر شده و شامل اتاق اجاق و طاقچه می‌گردد.

یکی از شاخص‌ترین ساختارهای معماری کشف شده در تپه های تاریخی سیلک بقایای یک زیگورات باستانی است‌. این بنای عظیم ‌خشتی که در بخش جنوبی تپه جنوبی قرار دارد. گمان می‌رود یک نیایشگاه یا معبد بوده باشد، اگرچه در مورد تاریخ دقیق ساخت و کاربری آن اختلاف نظر وجود دارد. برخی باستان‌شناسان آن را متعلق به دوره سیلک چهار (حدود ۵۲۰۰ سال پیش) می‌دانند. معماری این زیگورات با ساختار هرمی شکل و استفاده از خشت و گل ‌رس شباهت‌هایی به زیگورات‌های بین النهرین و دیگر مناطق باستانی ایران دارد‌. 

پلان تپه سیلک

درک دقیق از پلان تپه سیلک نه تنها به شناخت ساختار فضایی این محوطه باستانی کمک  می‌کند، بلکه تصویری روشن از نحوه استقرار تعاملات اجتماعی و تغییرات معماری در طول هزاره‌های متمادی ارائه می‌دهد. از مشخص کردن تپه‌های شمالی و جنوبی گرفته تا شناسایی بقایای ساختمانی‌ گورستان‌ها و دیگر عناصر محوطه. مطالعه پلان سیلک کلیدی برای رمزگشایی از زندگی و فرهنگ ساکنان این سکونتگاه هشت هزار ساله به شمار می‌رود‌.

آثار باستانی دوره‌های تاریخی تپه های سیلک

تپه‌های باستانی سیلک ‌کاشان با قدمتی که به هزاره هشتم پیش از میلاد بازمیگردد‌، گنجینه‌ای بی بدیل از آثار باستانی دوره‌های مختلف تاریخی را در خود جای داده‌اند. هر لایه از این تپه‌های باستانی همچون صفحه‌ای از تاریخ روایتی از ‌زندگی ‌هنر صنعت و باورهای ساکنان آن دوران را بازگو  می‌کند، از سفالینه‌های دستساز و ابزارهای سنگی نخستین ساکنان تا ظروف منقوش و اشیاء فلزی دوره‌های متأخرتر. تنوع و قدمت این آثار تصویری جامع از تحولات فرهنگی و تمدنی در فلات مرکزی ایران را پیش چشم پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ باستان ترسیم می‌نماید.

دوره اول

دوره اول تپه سیلک مربوط به قدیمی‌ترین ساکنان این محوطه در تپه ‌شمالی بازه زمانی بین هشت هزار تا ۷۳۰۰ سال قبل را در بر می‌گیرد. در این دوره اجتماعات انسانی به صورت گروه‌های کوچک در خانه‌هایی با مصالح ناپایدار همچون نی و چوب سکونت ‌داشتند‌. شیوه زندگی این مردمان بر پایه شکار استوار بود؛ آنان با شکار حیوانات وحشی نظیر کل قوچ‌ گراز‌ غزال و آهو غذای اصلی خود را تأمین می‌کردند و در کنار آن از ‌میوه‌ها تنقلات و دانه‌های گیاهان وحشی مانند پسته و بادام نیز بهره می‌بردند.

با وجود اتکا به شکار نشانه‌هایی از تلاش برای اهلی سازی حیوانات مانند بز و گوسفند و نیز آغاز کشت گیاهانی چون گندم و جو در این دوره دیده می‌شود که حاکی از نخستین گام‌ها به سوی کشاورزی و دامداری است. علاوه بر این ساکنان دوره اول سیلک در ساخت سفال‌های دست ساز و زمخت به رنگ نخودی با نقوش بسیار ابتدایی نیز مهارت‌هایی کسب کرده بودند‌. آثار به دست آمده از این دوره شامل ابزارهای سنگی برای شکار و ‌برش نخستین نمونه‌های سفال‌های دست ساز، مهره‌های ‌گردنبند، سنگ ساب برای آسیاب دانه‌ها، داس سفالی برای درو و دانه‌های گیاهی که نمایانگر زندگی ساده و تلاش‌های اولیه بشر برای استقرار و تولید غذا در این منطقه است‌.

دوره دوم

دوره دوم تپه سیلک که بین سال‌های ۷۲۰۰ تا ۶۷۰۰ قبل را در بر می‌گیرد، نشان دهنده پیشرفت‌های قابل توجهی در زندگی ساکنان تپه شمالی ‌است. در این ‌دوره جامعه کوچک پیشین که در خانه‌های موقت سکونت داشت، توسعه یافته و یک روستای کوچک را بنا نهاد خانه‌های این روستا با استفاده از چینه و خشت‌های دست ساز ساخته شده بودند که نشان از تثبیت سکونت و بهبود در فنون ساخت و ساز دارد.

مهم ترین تحول این ‌دوره تسلط مردمان بر کشاورزی و دامداری ‌است آنها به خوبی آموخته بودند که چگونه از دام‌های اهلی و گیاهان کشت شده بهره برداری کنند و بدین ترتیب وابستگی‌شان به شکار کاهش یافت. سفال‌های این دوره نیز نسبت به دوره قبل ظرافت بیشتری پیدا کرده و با نقوش گیاهی و هندسی به رنگ سیاه تزیین می‌شدند که نشان از ارتقای هنر سفالگری دارد. 

علاوه بر این شواهدی از نخ ریسی و احتمالاً پارچه بافی نیز در این دوره به دست آمده است که بیانگر آغاز صنایع دستی و تولید پوشاک ‌است. آثار شاخص این دوره شامل دیگ‌های سفالی برای پخت و پز، خشت‌های دست ساز با حفره‌هایی برای استحکام بیشتر، قطعات سفالی به رنگ قرمز، نارنجی با نقوش سیاه، سفال‌های چشمه علی، سردوک‌های نخ ریسی و پیکرک‌های گلی است که همگی گویای یک جامعه رو به رشد و دارای م‌هارت‌های متنوع است‌.

دوره سوم

دوره سوم تپه سیلک بین سال‌های ۶۳۰۰ تا ۵۴۰۰ قبل شاهد یک تحول اساسی در استقرار و زندگی مردمان این منطقه بود‌. در این دوره ساکنان سیلک از تپه شمالی به تپه جنوبی نقل مکان کرده و در آنجا خانه‌هایی با معماری پیشرفته‌تر بنا نمودند یکی از مهمترین دستاوردهای این دوره کشف و استخراج فلز مس بود‌.

ابداع چرخ سفالگری نیز در همین دوره رخ داد که تحولی شگرف در صنعت سفالگری به شمار می‌رود‌. به واسطه این اختراع سفال‌های این دوره بسیار ظریف تر شده و با نقش مایه‌های متنوع انسانی‌ حیوانی و گیاهی تزیین می‌شدند که نشان از رشد هنر و ذوق هنری ساکنان سیلک دارد‌. نخستین شیوه‌های ثبت معاملات اقتصادی به صورت زنون ها یا کالاشمارهایی از جنس گل سنگ استخوان و سفال با اشکال هندسی و حیوانی ابداع شد، که هر کدام نماینده کالای خاصی بودند‌. آثار برجای مانده از این دوره شامل قطعات سفالی ‌منقوش بقایای ذوب مس و تولیدات فلزی مهره‌های تزیینی سوهان سنگی و ژتون‌های تجاری است که همگی بیانگر یک جامعه در حال گذار به شهرنشینی و دارای پیشرفت‌های چشمگیر در صنعت و تجارت است‌.

دوره چهارم

دوره چهارم تپه های سیلک شهر کاشان از حدود ۵۳۰۰ تا ۴۹۰۰ سال قبل شاهد رشد جمعیت و گسترش چشمگیر تجارت بود‌. یافته‌های باستان شناسی این دوره حاکی از ظهور یک خان یا حاکم محلی قدرتمند در سیلک است که احتمالاً کنترل سیاسی و اداری جامعه را در دست داشته است‌. نکته قابل توجه در این دوره ورود نشانه‌های اولیه نگارش به این منطقه است. لوحه‌های ابتدایی نگارش که برای نخستین بار در خوزستان و فارس ابداع شده ‌بودند، به تدریج به سایر مناطق از جمله فلات مرکزی ایران گسترش ‌یافتند حضور این عناصر فرهنگی غیربومی در سیلک گواه بر ارتباطات تجاری و احتمالاً سیاسی حاکمان و مردمان این ناحیه با مناطق دورتر است‌. 

علاوه بر این ساخت نوع خاصی از ظروف تپه سیلک  به نام لبه واریخته به صورت گسترده در این دوره رواج می‌یابد که احتمالاً برای پخت نان مورد استفاده قرار می‌گرفته است‌. اشیای احتمالی موجود در ویترین دوره چهارم تپه سیلک  می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

ظروف لبه واریخته با لبه‌های برگشته و خشن برای پخت نان، سفال‌های منقوش با نقوش هندسی ساده تر یا نقوش مرتبط با نمادهای قدرت و حکومت محلی، مهرهای استوانه‌ای و تخت، مهرهای استوانه‌ای و تخت با نقوش نمادین یا هندسی که برای علامت گذاری و تایید. اشیای مرتبط با تجارت، قطعاتی از مواد خام مانند سنگ‌های نیمه قیمتی فلزات یا نمونه هایی از کالاهای وارداتی یا صادراتی، ابزارهای سنگی یا فلزی با طراحی‌های خاص. 

دوره پنجم

دوره پنجم تپه سیلک با یک وقفه طولانی در سکونت آغاز می‌شود. در انتهای دوره چهارم حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال بحران یکجانشینی در فلات مرکزی ‌ایران از جمله سیلک رخ می‌دهد که احتمالاً ناشی از مشکلات زیست محیطی مانند خشکسالی بوده است .پس از این وقفه تپه سیلک مجدداً در بازه زمانی ۳۶۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش مورد سکونت مردمانی جدید قرار می‌گیرد.

یکی از مهمترین ویژگی‌های این دوره ظهور و گسترش سفال خاکستری است‌، برخی از باستان شناسان از جمله رومن گیرشمن این نوع سفال را نشانه‌ای از ورود اقوام آریایی به منطقه می‌دانند. از آثار و شواهد این دوره می‌توان به گورستان الف اشاره کرد که در ۱۰۰ متری جنوب غربی محوطه سیلک واقع شده است‌. متاسفانه ۱۵ گور کاوش شده در این گورستان همگی در گذشته مورد سرقت قرار گرفته بودند. در سطح خود محوطه نیز آثار چندانی از این دوره باقی نمانده و تنها پی برخی از خانه‌ها به دست آمده است‌. اشیای موجود در ویترین این دوره شامل نمونه هایی از سفال‌های خاکستری و درپوش آنها یک کپی بازسازی شده از یک قوری خاکستری است و رنگ و شکل آثار سفالی تپه سیلک به شکل بز و گوسفند است که عمدتاً از گورستان به دست آمده‌اند و نمایانگر فرهنگ مادی این دوره جدید از سکونت در سیلک هستند‌.

دوره ششم

دوره ششم تپه سیلک مربوط به سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۷۰۰ قبل آخرین فصل استقرار در این محوطه باستانی است. پس از این دوره سیلک برای همیشه متروک شده و ساکنان آن در دیگر نقاط دشت کاشان پراکنده می‌شوند. در این دوره سنت ساخت سفال منقوش بار دیگر احیا می‌گردد و ظروف لوله دار با اشکال ویژه و نقوش تپه سیلک با الهام از فرهنگ ‌آریایی مانند تصاویر جنگاوران و اسب بالدار رواج می‌یابد.

از مهمترین آثار این دوره می‌توان به یک سازه بزرگ خشتی و قبرستان “ب” اشاره کرد که در ۱۵۰ متری شمال غرب تپه جنوبی واقع شده است. بر اساس کاوش‌های ‌گیرشمن این قبرستان شامل ۲۱۷ قبر بوده که تنها ۷۰ عدد از آنها سالم باقی مانده‌اند. بیشتر اشیای به دست آمده از این دوره متعلق به همین قبرها هستند و شامل قوری‌های لوله منقاری با تزیینات اسطوره‌ای، دسته‌های تزیینی به شکل سر حیوانات ‌اسب، روباه و غیره، قطعات سفالی منقوش و اشیای تزئینی فلزی نظیر بازوبند، دستبند ‌مفرغی، سنجاق، ‌سوزن، سر پیکان و مهرهای استوانه‌ای  می‌شوند. 

اشیای کشف شده در تپه سیلک کاشان

در تپه‌های باستانی سیلک ‌کاشان که روزگاری عبادتگاهی کهن را در خود جای داده بود، اشیای متنوع و ارزشمندی کشف شده است که گواهی بر تاریخ غنی و تمدن دیرپای این منطقه در ایران باستان است. متاسفانه تمامی این آثار در موزه‌های ایران نگهداری نمی‌شوند و بخش قابل توجهی از آنها در حال حاضر در موزه لوور فرانسه قرار دارند. از جمله مهمترین این اشیاء می‌توان به اسکلت‌های انسانی اشاره کرد که اطلاعاتی ارزشمند درباره زندگی و مرگ ساکنان باستانی این منطقه ارائه می‌دهند.

همچنین سفال تپه سیلک کاشان، کشف فلزات گرانبها همچون طلا و نقره که نمایانگر ذوق هنری ایرانیان باستان ‌است، دوک‌های ریسندگی و وسایل بافندگی که تخصص و فنون بافت را نشان می‌دهند، کوره‌های ذوب فلزات که بر توانایی‌های صنعتی و آهنگری ساکنان دلالت دارند و مجسمه‌های انسانی که قدمت هنر مجسمه سازی در ایران را به اثبات می‌رسانند، از جمله یافته‌های حائز اهمیت تپه سیلک به شمار می‌روند. این آثار هر کدام قطعه‌ای از پازل تمدن هشت هزار ساله این منطقه را تشکیل می‌دهند.

امکانات رفاهی تپه های سیلک

با توجه به قرارگیری این محوطه باستانی در نزدیکی شهر کاشان و منطقه فین دسترسی به امکانات رفاهی نسبتاً آسان است. گردشگران  می‌توانند از پارکینگ موجود در نزدیکی محوطه استفاده کنند‌، همچنین در اطراف تپه سیلک و در شهر ‌کاشان رستوران‌ها و اقامتگاه‌های متنوعی برای پذیرایی از بازدیدکنندگان وجود دارد. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و به روز در مورد امکانات رفاهی موجود در ‌محوطه توصیه می‌شود. قبل از بازدید با مسئولین تپه سیلک یا اداره میراث فرهنگی کاشان تماس بگیرید.

مرمت و بازسازی تپه سیلک

مرمت و بازسازی تپه سیلک کاشان همواره مورد توجه بوده، اقدامات متعددی در این راستا انجام شده است. یکی از دوره های مهم مرمت در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ همزمان با کاوش‌های هیئت باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر صادق ملک شهمیرزادی صورت گرفت‌ هدف از این مرمت‌ها تثبیت و حفاظت از ساختارهای معماری کشف شده در طی کاوش‌ها به ویژه بقایای زیگورات تپه سیلک بود‌. همچنین اقداماتی برای مستندنگاری دقیق یافته‌ها و جلوگیری از تخریب بیشتر لایه‌های باستانی انجام شد‌. در این دوره تلاش بر این بود تا با استفاده از مصالح همگون و روش‌های اصولی اصالت محوطه حفظ شود‌.

پس از این دوره ‌نیز اقدامات مرمتی و ساماندهی متعددی در تپه سیلک انجام شده است‌. برای مثال در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶ گزارش‌هایی از مرمت و ساماندهی فاز اول سایت موزه تپه سیلک منتشر شد که شامل استحکام بخشی اسکلت‌های ‌انسانی ساماندهی مسیر بازدید گردشگران، آواربرداری، پاکسازی محیط، مرمت سقف و نورپردازی ‌موزه، تعویض شیروانی‌های فرسوده، نصب آبروها، اصلاح فنس کشی اطراف تپه جنوبی و اجرای لایه کاهگل محافظتی روی آثار باقی مانده بوده است‌. در سال‌های بعد ‌نیز اقداماتی نظیر مرمت کف فرش‌های اداری و نمایشگاه اجرای اندود کاهگل بدنه نمایشگاه و حفاظت از ترانشه‌ها با دیوار خشتی صورت گرفته است‌. 

جاهای دیدنی نزدیک تپه سیلک کاشان

در اطراف تپه‌های باستانی سیلک کاشان گویی تاریخ و طبیعت در هم تنیده اند و جاذبه‌های دیدنی متنوعی را برای گردشگران فراهم آورده‌اند. بازدید از این محوطه کهن‌  می‌تواند آغازی برای کشف دیگر شگفتی‌های این منطقه باشد. دیدنی‌هایی مانند باغ‌های سرسبز و خانه‌های تاریخی باشکوه و حمام‌های قدیمی با معماری منحصر به فرد که هر کدام داستانی از هنر و فرهنگ این سرزمین را روایت می‌کنند. در این میان با گشتی کوتاه در اطراف تپه سیلک‌ می‌توان به دنیایی از زیبایی‌ها و جذابیت‌های تاریخی و طبیعی دست یافت.

• باغ فین
• حمام فین
• خانه بروجردی ها
• خانه عباسیان
• خانه طباطبایی ها
• حمام سلطان امیر احمد

رستوران های نزدیک تپه سیلک کاشان

پس از گشت و گذار در میان تپه‌های باستانی سیلک و لمس تاریخ هشت هزار ساله بیشک صرف یک وعده غذای لذیذ  می‌تواند لذت این گل گشت را دوچندان ‌کند. خوشبختانه در نزدیکی این محوطه ارزشمند گزینه‌های گوناگونی از رستوران‌های کاشان وجود دارد که با ارائه انواع غذاهای سنتی و مدرن ‌ایرانی آماده پذیرایی از بازدیدکنندگان ‌هستند. از طعم دلنشین غذاهای محلی کاشان با عطر گلاب و زعفران گرفته تا منوهای متنوع دیگر گردشگران  می‌توانند، با توجه به سلیقه خود بهترین انتخاب را برای یک وعده غذای خاطره انگیز داشته باشند‌. این رستوران های کاشان عبارتند از:

• رستوران ملل
• رستوران هفت پنجه
• رستوران منوچهری دو
• رستوران پیده سرا
• رستوران مرشدی
• رستوران سنتی مظفری
• رستوران کاشانچی
• رستوران سنتی نگین

هتل های نزدیک تپه سیلک کاشان

پس از بازدید از تپه‌های باستانی سیلک و غرق شدن در تاریخ کهن این سرزمین یافتن مکانی آرام و دلنشین برای استراحت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است‌. خوشبختانه در مجاورت این محوطه تاریخی تعدادی از هتل های کاشان با سطوح مختلف خدمات و امکانات پذیرای گردشگران هستند‌، از قبیل هتل‌های سنتی با معماری اصیل و فضایی صمیمی و هتل‌های مدرن با تمامی امکانات رفاهی. مسافران  می‌توانند با توجه به سلیقه و بودجه خود اقامتگاهی مناسب را برای تجربه سفری خاطره انگیز در شهر کاشان انتخاب نمایند.

• هتل نگارستان
• هتل امیرکبیر
• هتل سرای عامری‌ها
• بوتیک هتل خانه مرشدی
• هتل گیواک
• بوتیک هتل سوریجان
• هتل مهینستان راهب
• بوتیک هتل صباغیان
• هتل سنتی نگین
• هتل سنتی سرای کاسیان
• بوتیک هتل سنگ پلویی

جمع بندی

در پایان این سفر در صفحات تاریخ هشت هزار ساله تپه سیلک این محوطه باستانی نه فقط به عنوان یک مکان باستان شناسی‌، بلکه به مثابه سند زنده‌ای از تداوم تمدن و فرهنگ ایرانیان در طول هزاره‌ها رخ می‌نماید. از نخستین تلاش‌های بشر برای سکونت و کشاورزی در تپه شمالی تا پیچیدگی‌های زندگی شهرنشینی و هنر در دور ه‌های بعدی سیلک گواهی است بر نبوغ، خلاقیت و پایداری مردمان این سرزمین. 

آثار مکشوفه از سفالینه‌های ابتدایی تا اشیاء فلزی و معماری تپه سیلک کاشان هر کدام داستانی از زندگی باورها و تعاملات ساکنان این تپه را روایت  می‌کنند. با وجود فراز و نشیب‌ها و گذر زمان تپه سیلک همچنان به عنوان نمادی از ریشه‌های عمیق و هویت کهن ایرانیان پابرجاست و بازدید از آن سفری است به اعماق تاریخ و ادای احترام به تمدنی که همچنان الهام بخش است.

سؤالات متداول