بیشتر ما استان خراسان رضوی را با شهر مقدس مشهد می‌ شناسیم؛ در حالی که این استان شهرها و جاذبه‌های گردشگری زیبایی در دل خود جای داده است. در ادامه راهنمای سفر به استان خراسان رضوی را برای شما آماده کردیم که بتوانید با شناخت دقیق این منطقه یک سفر فراموش نشدنی را تجربه کنید.

درباره استان خراسان رضوی

ابتدا بهتر است با این منطقه آشنا شویم. خراسان بزرگ در سال ۱۳۸۲ به ۳ استان تقسیم شد که یکی از آن‌ها را خراسان رضوی نامیدند. این استان زیبا در شمال شرقی ایران قرار گرفته و مرکز آن مشهد است. دلیل نامگذاری آن با نام رضوی هم به دلیل وجود حرم امام رضا (ع) در این منطقه است.  مساحت این استان 118854 است و در بین ۵ استان بزرگ ایران قرار دارد.

از آنجایی که این استان شهرهای زیادی را در دل خود جای داده است و پیشینه تاریخی طولانی دارد، انواع جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و مذهبی را می‌توان در آن مشاهده کرد. وجود انواع بناهای قدیمی، مذهبی و طبیعی باعث شده، بیشتر افراد این استان را به عنوان مقصد خود انتخاب کنند.

تاریخچه استان خراسان رضوی

خراسان دارای پیشینه تاریخی قوی است و همواره در طول تاریخ اهمیت داشته است. اگر سری به اسناد تاریخی بزنیم، حدود 800 هزار سال پیش نخستین انسان‌ها که ابزارساز بودند، در این محدوده زندگی می‌کردند. بعد از شکست اقوام بومی آسیایی توسط آریایی‌ها؛ قوم پارتیان در شمال خراسان و ساگارتی در جنوب آن مستقر شدند.

با مرور تاریخ متوجه می‌شویم که در زمان حکومت اقوام مختلف از جمله اشکانی و ساسانی این بخش در دسته شهرهای بزرگ و پر اهمیت ایران قرار داشت. البته مساحت آن نیز نسبت به خراسان کنونی بسیار بزرگ‌تر بود و شامل افغانستان، ترکمنستان نیز می‌شد. در زمان هخامنشیان نیز به این منطقه پارساوا یا پارتاوا می‌گفتند.
یکی از علت‌های مهم اهمیت این منطقه مربوط به زمان فتح ایران به دست مسلمانان است که بعد از این اتفاق از خراسان به عنوان مرکز علمی و معنوی یاد می‌شد. در زمان حکومت پادشاهی‌های مختلف نه تنها از اهمیت آن کم نشد، بلکه همیشه از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های ایران محسوب می‌شد. به خصوص اینکه یکی از بخش‌های مرزی کشور ایران نیز است.

با وجود اینکه بعدها به دلایل مختلف از مساحت خراسان کاسته شد و بخش‌های مثل افغانستان و تاجیکستان از آن جدا شدند، اما همچنان عظمت خود را حفظ کرده و می‌توان آثار تاریخی ادوار مختلف را در آن مشاهده کرد.

آب و هوای استان خراسان رضوی

به طور کلی می‌توان گفت آب‌وهوای این استان معتدل و سرد کوهستانی است، اما به دلیل بزرگی مساحت آن تنوع زیادی در آب و هوای آن وجود دارد. از آنجایی که این استان دارای ۲۸ شهرستان است، وجود تنوع آب و هوایی نیز در آن دور از انتظار نیست. بنابراین با قاطعیت نمی‌توان آب و هوای کل این استان را معتدل و سرد در نظر گرفت.
همچنین، مرکز  خراسان رضوی شهر مشهد که مهم‌ترین و محبوب‌ترین مقصد گردشگری مسافران است، از سطح دریا ارتفاعی در حدود ۱۰۵۰ متر دارد و در مجموع آب و هوای این شهر معتدل متمایل به سرد و خشک است. در چهار فصل آن می‌توانید شاهد انواع آب و هوا باشید.

بهترین زمان سفر استان خراسان رضوی

اگر قصد مسافرت به خراسان رضوی را دارید، احتمالا به دنبال بهترین زمان برای سفر به این استان می‌گردید. همانطور که اشاره کردیم به صورت کلی آب و هوای این منطقه معتدل و سرد کوهستانی است؛ اما در مناطق مختلف آن می‌توانید تنوع آب و هوایی را مشاهده کنید. در بیشتر نواحی این استان بهار و انتهای تابستان خنک، ابتدای تابستان گرم و انتهای پاییز و فصل زمستان بسیار سرد است. شما با توجه به اینکه بیشتر عادت به سرما دارید یا گرما می‌توانید زمان سفر به این استان را تعیین کنید.

آداب و رسوم استان خراسان رضوی

مردم خراسان رضوی در مناطق مختلف این استان، دارای آداب و فرهنگ‌های گوناگونی هستند و دلیل اصلی این تفاوت فرهنگی وجود قومیت‌های گوناگون از جمله ترک‌ها، بلوچ‌ها و کردها است.
یکی از آداب و فرهنگ‌های مردم منطقه اجرای موسیقی بومی است. البته با توجه به تنوع اقوام مختلف در این استان، اجرای مراسم‌ها و  جشنها هم آداب و شرایط مخصوص به خود را دارد. كردهای ساکن در شمال خراسان رضوی ، تركمن‌ها ، بلوچ‌ها و شرق نشینان این استان، هر کدام موسیقی خاصی خود را اجرا می‌کنند. مشهورترین آلات موسیقی در خراسان رضوی شامل دوتار، سرنا، دهل، دپ و قشمه است. علاوه بر این موارد، ساز قیچك نیز مخصوص بلوچ‌های این منطقه است.

ویژگی‌های خاص فرهنگی

اگر قصد مسافرت به خراسان رضوی را دارید، بهتر است با ویژگی‌های خاص فرهنگی آن بیشتر آشنا شوید. از جمله خاص‌ترین ویژگی‌های این استان می‌توان به نوع پوشش مردم اشاره کرد. در برخی مناطق خراسان رضوی به خصوص مناطقی که اقوام بلوچ و ترکمن ساکن هستند، شاهد لباس‌های محلی خاص و جذاب هستیم. خصوصا بلوچ‌ها تاکید زیادی به استفاده از لباس‌های سنتی خود دارند. لباس زنان بلوچ پارچه‌های گلداری است  که در دوخت آنها هنر سوزن دوزی به کار می‌رود. لباس عشایر این استان نیز گلدوزی ساده دور یقه، آستین و قیطان دوزی لباس دارد.

همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های جالب توجه این استان تولید میوه‌های خاص و پر طرفدار است. خراسان رضوی رتبه اول گیلاس، خربزه، طالبی، زعفران و آلو را دارد و تولید زرشک، انار، پسته، انگور و بادام نیز در این منطقه رایج است.
به صورت کلی ویژگی‌های این استان را می‌توان به موارد زیر تقسیم کرد:

• موسیقی: انواع موسیقی‌ها و سازهای بومی
• رقص‌های آئینی: انواع رقص‌ها به خصوص رقص معروف اپر در تربت‌جام
• کشتی پهلوانی چوخه
• جشن‌ها: انواع جشن‌های بومی از جمله نخل گردانی، قوچ گذاری، جشن کاکل و جشن چله تموز
• سبک خاص معماری

جاهای دیدنی استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی جاهای دیدنی و گردشگری زیادی دارد و همین مسأله باعث شده که گردشگران زیادی به این استان زیبا سفر کنند. اگر شما هم قصد سفر به خراسان رضوی را دارید، در این بخش، با جاذبه‌های جذاب و دیدنی آن بیشتر آشنا خواهید شد. علاوه‌بر شهر مقدس مشهد که مرکز این استان است، دیگر شهرهای مهم آن شامل نیشابور، سبزوار، تربت حیدریه، فریمان، سرخس، تربت جام، کاشمر، قوچان و کلات می‌شوند.
بیشتر افراد با هدف زیارت حرم امام رضا به خراسان رضوی سفر می‌کنند، اما این استان علاوه بر اینکه میزبان زائران حرم رضوی است، جاذبه‌های مذهبی، طبیعی و تاریخی زیادی دارد. در ادامه به چند نمونه از جاهای دیدنی خراسان رضوی می‌پردازیم که کامل تر آن را می توانید در مقاله مربوطه مطالعه کنید.

جاذبه های مذهبی

بدون شک مهمترین جاذبه مذهبی این استان، حرم امام هشتم شیعیان است که هر ساله عاشقان زیادی نه تنها از ایران بلکه از سراسر جهان به عشق زیارت امام رضا (ع) به مشهد مقدس سفر می‌کنند. اما این استان علاوه بر حرم امام رضا (ع) دارای جاذبه‌های مذهبی دیگری نیز است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• مسجد گوهرشاد

• در نزدیکی حرم امام رضا (ع) مسجدی با گنبدهای زیبا و عظیم آبی رنگ قابل مشاهده است. این مکان را می‌توان یکی از شلوغ‌ترین مسجدهای کشور نامید. زائران زیادی به خاطر نزدیکی آن با حرم از این مسجد بازدید می‌کنند.
  

  امامزادگان سید ناصر(ع) و سید یاسر(ع)

آرامگاه این دو امام زاده که از نوادگان امام موسی کاظم (ع) هستند، در منطقه زیبا و ییلاقی طرقبه قرار دارد. طبق اسناد کهن اسلامی این دو امام زاده برادران بلاواسطه حضرت امام رضا هستند.

• آرامگاه خواجه اباصلت هروی

خواجه اباصلت از عالمان و دانشمندان زمان خود محسوب می‌شود که در لیست همراهان امام رضا (ع) در سفر مشهد قرار دارد. بعد از شهادت امام رضا، اباصلت کتابی نوشت و در آن نحوه شهادت امام هشتم شیعیان را شرح داد. آرامگاه این عالم در جنوب شرقی جاده مشهد به فریمان است.

• آرامگاه پیر پالان دوز

این آرامگاه را می‌توان در گروه محبوب‌ترین اماکن زیارتی مشهد قرار داد که فاصله کمی با حرم امام رضا دارد و در ضلع شرقی حرم با کاشی کاری به رنگ فیروزه دیده می‌شود. محمد عارف عباسی با لقب پیر پالاندوز یکی از عرفای قرن دهم هجری است.

• آرامگاه خواجه ربیع

گنبد خواجه ربیع از جمله مکان‌های مذهبی پربازدید مشهد است که به ثبت ملی نیز رسیده است‌. این مکان را می‌توان جزو آثار ملی حساب کرد که متعلق به یکی از یاران امام علی (ع)  است که از توس به مشهد مهاجرت می‌کند.

• آرامگاه امامزاده یحیی (ع)

در فاصله ۵۰ کیلومتری مشهد در روستای میام آرامگاهی وجود دارد که متعلق به امام زاده یحیی (ع) است. این امام زاده یکی از نوادگان امام حسین (ع) محسوب می‌شود که در دوره صفویه برای آن آرامگاه ساخته‌اند. در نزدیکی این مکان نیز چشمه‌ای زیبا وجود دارد و امکانات رفاهی نیز در دسترس مسافران قرار دارد.

• آرامگاه خواجه مراد

ابو حبیب هثمه بن اعین معروف به خواجه مراد یکی از یاران امام رضا است که آرامگاه او در ۱۵ کیلومتری مشهد در دامنه کوه بینالود قرار دارد. فاصله این مقبره تا آرامگاه خواجه اباصلت نیز ۳ کیلومتر است. از جمله ویژگی‌های آن می‌توان به تزیینات آینه کاری، کاشی‌های هفت رنگ و ایوان باشکوه اشاره کرد. امکانات رفاهی نظیر زائرسرا، رستوران و پارکینگ نیز در دسترس مسافران قرار دارد.

• امام زاده سید عبدالعزیز

این آرامگاه در روستای دهسرخ قرار دارد. در اطراف آرامگاه این امامزاده، فضای سبزی نیز ایجاد شده که مسافران می‌توانند برای تفریح از آنجا استفاده کنند.

جاذبه های تاریخی

در ابتدای این راهنماي سفر به تاریخچه استان خراسان اشاره کردیم. همانطور که ذکر شد این استان پیشینه طولانی دارد و در ادوار مختلف مورد توجه پادشاهان مختلف قرار گرفته است. همین موضوع باعث شده تا بناهای تاریخی زیادی در مناطق مختلف آن به چشم بخورد. اگر طرفدار بناهای تاریخی هستید، در ادامه به معرفی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم تا در سفر به استان خراسان رضوی با شناخت کامل از این مکان‌ها بازدید کنید.

• آرامگاه فردوسی

همه ما فردوسی شاعر حماسه سرای ایرانی را می‌شناسیم. آرامگاه این ادیب بزرگ در ۲۸ کیلومتری غرب روستای پاژ قرار دارد و یکی از جاذبه‌های پرطرفدار این استان است.

• آرامگاه عمر خیام نیشابوری

یکی از معروف‌ترین دیدنی‌های تاریخی این استان، آرامگاه ستاره‌شناس، شاعر، فیلسوف و ریاضی‌دان بزرگ ایران یعنی خیام نیشابوری است. این آرامگاه با معماری بی‌نظیر در محله شادیاخ قرار دارد که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است.

• آرامگاه ارسلان جاذب و میل ایاز

این مقبره تاریخی زیبا در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، در مسیر تربت جام به نیشابور قرار دارد.  این بنای تاریخی را  سپهسالار توس یعنی ارسلان جاذب بنا کرده که یکی از دو سردار سلطان محمود غزنوی بود. او محل دفن خود را نیز در داخل این بنا ساخت. از جمله ویژگی‌های این مکان می‌توان به آجرکاری زیبا، چهاردیواری‌ها، کتیبه و تزئینات داخلی گنبد اشاره کرد که برگرفته از ترکیب هنر بودایی با فرهنگ بومی آسیای مرکزی است.

• آتشکده بندیان

این آتشکده بسیار زیبا قدمتی ۱۷۰۰ ساله دارد که در دوره ساسانی ساخته شده و یکی از بزرگترین بناهای گچی آن دوره است. از زیبایی‌ها و شگفتی که در دل و آتشکده بندیان وجود دارد، هر چقدر بگوییم باز هم کم است‌. این مکان به‌ عنوان آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

• گنبد فیروز شاهی

یکی از آثار تاریخی مشهور تربت جام، گنبد فیروز شاهی یا گنبد سبز است که معماری کم‌نظیری دارد. از جمله ویژگی‌های این بنا می‌توان به نقشه‌ چلپایی و چهار ایوانی زیبا و گنبد تماشایی اشاره کرد. در سرتاسر این مکان، تزیینات زیبای کاشی‌کاری قابل مشاهده است.

جاذبه‌های طبیعی

دیدنی‌های استان خراسان تنها به مکان‌های مذهبی و بناهای تاریخی محدود نمی‌شود. اگر شما عاشق طبیعت‌گردی هستید، نگران نباشید، استان خراسان رضوی برای شما یک انتخاب بسیار مناسب است. در ادامه به چند جاذبه طبیعی مهم آن اشاره خواهیم داشت.

• طرقبه

شهر طرقبه از بهترین و معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری و تفریحی استان خراسان رضوی است که در ۱۶ کیلومتری شهر مشهد قرار دارد. این منطقه کوهستانی بسیار زیبا و خوش آب و هوا است. از جمله ویژگی‌های مهم آن می‌توان به ییلاقات متعدد، جاذبه‌های تفریحی و تاریخی مختلف اشاره کرد.

• غار مغان

در ۳۵ کیلومتری شهر مشهد و در جنوب روستای مغان یک غار بسیار زیبا قرار که قدمت طولانی دارد. طبق اسناد موجود این جاذبه طبیعی بیش از صد میلیون سال قدمت دارد. در مرداد سال ۱۳۲۴، کوهنوردان مشهدی این مکان را کشف کردند.

• آبشار گرینه

یکی از زیباترین مکان‌های طبیعی و تفریحی ایران آبشار زیبای گرینه است که طرفداران زیادی دارد. این جاذبه طبیعی در ۶ کیلومتر روستای گرینه و ۴۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان نیشابور قرار دارد.

• چشمه گیلاس

در ۵۰ کیلومتری بخش شمالی شهر مشهد، چشمه زیبای گیلاس در روستایی با همین نام قرار دارد. زیبای چشمگیر این جاذبه طبیعی باعث شده طرفداران زیادی داشته باشد.

• آبشار اخلمد

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی استان خراسان رضوی در ۱۷ کیلومتری جنوب غربی شهرستان چناران در نزدیکی روستای اخلمد قرار دارد. این آبشار طبیعت کم‌نظیری دارد.

• آبشار بید

در راهنمای سفر به استان خراسان رضوی می‌توانیم جاذبه‌های طبیعی بسیار زیبایی به شما معرفی کنیم که یکی از آن‌ها آبشار بید است. این آبشار در دامنه شرقی کوه کمردنگ در ۴۰ کیلومتری جاده سبزوار به اسفراین قرار دارد.

• آبشار کفتر دره

در خواف آبشار تماشایی قرار دارد که نام آن کفتر دره است. بازدید از این جاذبه می‌تواند یک تجربه فراموش نشدنی برای هر مسافری رقم بزند.

صنایع دستی استان خراسان رضوی

تنها جذابیت سفر به استان خراسان رضوی مکان‌های گردشگری آن نیست؛ بلکه این شهر صنایع دستی بسیار جذابی نیز دارد. برخی از این موارد در نوع خودشان منحصر به فرد هستند. نکته قابل درباره این استان وجود معادن سنگ‌های قیمتی است که حتی شهرت جهانی دارد. در ادامه به معرفی اجمالی برخی از این موارد می‌پردازیم.
سفالگری: این هنر با پیشینه پنج‌هزار ساله در این منطقه، بیشتر مربوط به شهر گناباد و روستای مند می‌شود. البته این روزها در نقاط مختلف این استان می‌توان سفال‌ها با نقش‌های زیبا را مشاهده کرد.

• قالی‌ بافی

به جرات می‌توان شهر مشهد را یکی از قطب‌های مهم در زمینه قالی‌بافی در ایران معرفی کرد. البته در شهرهای دیگر خراسان به خصوص کاشمر، سبزوار و نیشابور مردم در این زمینه فعالیت جدی انجام می‌دهند.

• شَعر بافی

این هنر از دیرباز در این منطقه رایج بوده و مربوط به بافندگی به کمک پشم و ابریشم است. قدمت برخی از پارچه‌های به کار رفته در این نوع صنایع دستی به بیش از هزار سال می‌رسد.  .
سنگ‌تراشی و قلم‌زنی روی سنگ: از دیگر صنایع دستی رایج در این منطقه می‌توان به فنون سنگ تراشی و قلم زنی روی سنگ اشاره کرد.  در کوه‌ها و معادن اطراف مشهد  سنگ‌های ارزشمند زیادی وجود دارد.

• فیروزه‌ تراشی

از جمله هنرهای بومی این استان با قدمت شش هزار ساله فیروزه تراشی است. این فیروزه‌ها از جمله مرغوب‌ترین نوع در جهان هستند و جزو صنایع دستی خراسان رضوی محسوب می‌شوند.

سوغاتی‌های استان خراسان رضوی

از آنجایی‌ که این استان به خصوص شهر مشهد آن هر ساله پذیرای گردشگران و زائران زیادی است، بنابراین سوغاتی‌های جالب و جذابی دارد. در ادامه به چند مورد مهم از سوغاتی‌های استان خراسان رضوی اشاره می‌کنیم:

• زعفران

بیشتر ما خراسان رضوی را با زعفران می‌شناسیم. بنابراین اگر قصد خرید یک سوغاتی ارزشمند، باکیفیت و گران بها را دارید، این مورد بهترین گزینه است.

• تسبیح

شهر مشهد به دلیل وجود حرم امام رضا پر از سوغاتی‌های مذهبی به خصوص تسبیح است. شما در این شهر می‌توانید بهترین و زیباترین تسبیح‌ها را خریداری کنید.

• فیروزه

همانطور که اشاره کردیم استان خراسان رضوی پر از معادن سنگ‌های ارزشمند است. بنابراین اگر قصد خرید یک سوغاتی با ارزش را دارید، فیروزه یکی از بهترین انتخاب‌ها است.
نبات: یکی دیگر از سوغاتی‌های خوشمزه که در راهنمای سفر به استان خراسان رضوی می‌توانیم به آن اشاره کنیم، نبات است.

• گلیم و قالی

یکی از مهم‌ترین صنایع دستی این استان گلیم و قالی بافی هستند که می‌توانید در سفر به خراسان رضوی این موارد را به عنوان سوغات برای دوستان و اقوام خود تهیه کنید.

• انگشتر

انواع انگشترهای قیمتی با سنگ‌ها و حکاکی‌های زیبا را می‌توان در این استان خریداری کرد.

غذاهای محلی استان خراسان رضوی

تمام استان‌های ایران، غذاهای محلی خوشمزه مخصوص به خود را دارند و خراسان رضوی نیز از این قاعده مستثنی نیست. غذاهای سنتی که در این منطقه پخته می‌شوند، متنوع هستند. در ادامه بیشتر به غذاهای محلی خراسان رضوی مهم اشاره می‌کنیم.

• شله مشهدی

از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین غذاهای سنتی مشهد می‌توان به شله مشهدی اشاره کرد. این غذا خوشمزه به عنوان میراث ایرانی نیز ثبت شده است.

• پلو مخلوط مشهدی

این غذای محلی بسیار خوشمزه و خوش عطر و طعم است. اگر می‌خواهید یک پلو متفاوت با گوشت، لوبیا، هویج و ادویه‌های خوشمزه تجربه کنید، این غذای محلی را از دست ندهید.

• چنگالی

از دیگر غذاهای محلی خوشمزه این استان که به عنوان دسر سرو می‌شود، دسر چنگالی است.

• آش لخشک

در منطقه خراسان می‌توان انواع آش‌های خوشمزه را تجربه کرد که یکی از بهترین آن‌‌ها آش لخشک است. این غذا بسیار ساده پخته می‌شود، اما لذیذ است. توصیه می‌کنیم در مسافرت به خراسان رضوی حتما این آش را تجربه کنید.

• یتیمچه مشهد

یتیمچه در بیشتر مناطق ایران پخته می‌شود اما یتیمچه مشهد یک تفاوت مهم دارد. در پخت این غذا از گوشت استفاده نمی‌شود.

• اشکنه قوروت

این غذای سنتی مشهد پر از پروتئین است و کشک ساییده شده فراوان در پخت آن استفاده می‌شود

• آش ماست مشهدی

آش ماست در بیشتر مناطق ایران پخت می‌شود اما مبدا آن استان خراسان رضوی است. این آش تفاوت‌هایی با دیگر آش‌های ماست مشابه دارد.

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم به صورت کامل راهنمای سفر به خراسان رضوی را در اختیار شما قرار دهیم. شما با مطالعه این مطلب با تاریخچه، آب و هوا، انواع جاذبه‌های گردشگری و تفریحی، سوغاتی‌ها، صنایع دستی و غذاهای محلی این استان آشنا شدید.
بنابراین اگر قصد دارید به یک استان با قومیت مختلف، آداب جالب، آب و هوای خوب، غذاهای محلی خوشمزه و انواعی دیدنی‌های مذهبی، تاریخی و طبیعی سفر کنید، مسافرت به استان خراسان رضوی به شدت توصیه می‌شود.
این استان مناسب از هر لحاظ تمام روحیات و سلیقه‌های مختلف است. با سفر به این منطقه، شما می‌توانید یک تجربه فراموش نشدنی را برای خود رقم بزنید.