آرامگاه خیام

آرامگاه حکیم، ابوالفتح عمر ابن خیام نیشابوری، منجم، ریاضیدان، دانشمند و متفکر بزرگ، یکی از نقاط دیدنی و زیبای شهر نیشابور استان خراسان رضوی می باشد. این مکان که همه ساله مورد بازدید شمار زیادی از دوستداران و گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد، در جنوب شرقی شهر نیشابور و در انتهای خیابان خیام واقع شده است.

حکیم عمر خیام در اوایل قرن پنجم هجری متولد شد و در زمان سلطان سنجر، توانست پسر ملکشاه را که به بیماری آبله دچار بود، درمان نماید. اگرچه مقام علمی خیام، خیلی بالاتر از مقام ادبی او می باشد، اما شهرت وی بیشتر به واسطه وجود رباعیات حکیمانه اوست.

از زمان درگذشت خیام در سال ۵۱۰ خورشیدی تا سال ۱۳۳۵، بنای آرامگاه او، خرابه مانندی بیش نبود، تا اینکه مهندس هوشنگ سیحون که در آن زمان ناظر ساخت و سازهای انجمن آثار ملی به همراهی حسین جودت بود، آرامگاه را از مکان قبلی که چسبیده به امامزاده محروق بود به مکان فعلی انتقال داد. پروسه طراحی و ساخت این بنا تا سال ۱۳۴۱ ادامه یافت.

مقاله مرتبط : “آشنایی با آرامگاه امامزاده محروق نیشابور”

آرامگاه خیام در باغی که منتسب به خود اوست قرار دارد. مقبره خیام از لحاظ خلاقیت و ساخت و معماری، یکی از مهمترین ساختمان ها در زمان خود می باشد. ارتفاع مقبره ۲۲ متر بوده و استخوان بندی اصلی آن، فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین، تقسیم بندی ۱۰ گانه دارد و فاصله پایه ها ۵ متر است. اضلاع بنا مستقیما به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده و شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی و یادآور ستاره ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می شود.

مساحت باغ خیام ۲۰ هزار متر مربع و طول بنای یادبود مشبک آن، ۱۸ متر است و اطراف آن را کاج های همیشه سبز احاطه کرده اند. باغ آرامگاه خیام، از باغ های دیدنی در ایران معاصر است که مجموعه ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را دارا می باشد. تندیسی از حکیم عمرخیام نیز در محوطه ورودی باغ، نصب شده است.

مقاله مرتبط : “آرامگاه کمال الملک نیشابور”

بنای آرامگاه از آهن و سنگ و به صورت گنبدی رفیع با ۱۰ پایه ساخته شده و پایه های آن با اشکال هندسی و لوزی های بزرگ و کوچک به یکدیگر متصل شده است. بر اطراف پایه های گنبد، هرم هایی از سنگ های بزرگ و آب نماهای سنگی ساخته شده است که داخل آن کاشی کاری شده است. در معماری بنا و به تقاضای انجمن آثار ملی، شادروان استاد جلال همایی بیست بیت از اشعار خیام را انتخاب کرد و استاد مرتضی عبدالرسولی، زیبا نویسی ها را انجام داد.

مقاله مرتبط : “در سفر به نیشابور از کجاها دیدن کنیم؟”

آرامگاه خیام از ساختمان‌ های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. موزه تخصصی خیام نیز در نزدیکی آرامگاه عمر خیام در نیشابور قرار دارد. این مکان در سال ۱۳۷۶ ساخته و در ۲۸ اردیبهشت  ۱۳۷۹ بازگشایی شد و مالکیت آن دولتی است. زمینه اصلی فعالیت تخصصی این موزه، ابزار و ادوات مربوط به علم نجوم می باشد. آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابور، در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۱۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه خیام، تجلی شکوه

آرامگاه خیام نیشابوری بدون شک یادآور شخصیت متمایز و منحصر به فرد این حکیم فرزانه خواهد بود. همانطور که ناگفته پیدا است حکیم عمر خیام در زمان حیات خود را شاعر نمی دانست و رباعی ها همه از سر ذوق از درون وجود ژرف ایشان بیرون می تراوید اما در اصل حکیم دانشمند بود و در زمینه ی نجوم و ریاضیات و حکمت به مطالعه می پرداخت. پس از فوت ایشان بود که رباعی ها جمع آوری شدند و به صورت منسجم در دسترس علاقه مندان به شعر و هنر و شخصیت ایشان قرار گرفتند و از آن پس ذوق و نبوغ حکیم عمر خیام در شعر نیز بر همگان آشکار شد. در حال حاضر نیز این شخصیت متعالی نماد شکوفایی علم، هنر و استعداد خدادای به شمار می رود و هر ساله تعداد بسیار زیادی از علاقه مندان به علم نجوم، ریاضیات، حکمت، فلسفه و البته شعر به دیدار از آرامگاه او می شتابند. در ساخت بنا نیز تمام سعی و دقت به کار گرفته شده تا بنایی درخور این شخصیت فرهیخته ساخته و پرداخته شود.

منبع : وبلاگ اقامت ۲۴