باغ گیاه شناسی تهران؛ بزرگترین و زیباترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه

شاید تصور کنید در شهر بزرگ و شلوغی مثل شهر تهران، دیدن باغ‌های پرگل و طبیعتی سرسبز امکان ندارد و برای دیدن این مناظر باید به اطراف این شهر یا شمال کشور بروید. اما باید بگوییم اصلا این طور نیست و شما نیازی ندارید تا برای دیدن مناظر زیبا کیلومترها دورتر بروید. چون فقط کافیست سری به باغ گیاه شناسی تهران بزنید.

شما می‌توانید در باغ گیاه شناسی ملی ایران (National Botanical Garden of Iran) ساعت‌ها قدم بزنید و از تماشای انواع گیاهانی نادر از جمله گل‌های زینتی و رنگارنگ گرفته تا درختان تنومند کمیاب از سراسر جهان لذت ببرید.

پس اگر به دنیای گل‌ها و گیاهان علاقه‌مند هستید یا به دنبال جایی دور از هیاهوی زندگی شهری می‌گردید، وقت آن رسیده تا در کنار جاذبه‌های دیگر پایتخت مانند پارک‌ها، مراکز خرید بزرگ، موزه های تهران و غیره سری هم به این باغ بزنید. در ادامه این مقاله از مجله گردشگری اقامت ۲۴ با بخش‌های مختلف باغ ملی گیاه شناسی و زیبایی‌های آن بیشتر آشنا می‌شویم.

معرفی باغ گیاه شناسی تهران

پارک گیاه شناسی تهران یکی از جاذبه‌های گردشگری پایتخت محسوب می‌شود چون توانسته در صدر جاهایی قرار بگیرد که گردشگران زیادی را به خود جذب کند. این باغ با وسعتی بالغ بر ۱۴۵ هکتار که مساحت زیادی محسوب می‌شود در دسته یکی از دیدنی‌ترین مقاصد گردشگری کشور هم جای می‌گیرد. جالب است بدانید که هر سال شمار زیادی از افراد علاقه‌مند به طبیعت و گیاهان از سراسر ایران منتظر بازگشایی باغ گیاه شناسی هستند. خب دلیل واضحی هم دارد؛ چون این باغ شما را به دل طبیعت و زندگی گونه‌های مختلف گیاهان از شرق آسیا تا اروپا و حتی آمریکا می‌برد.

همچنین تنوع گیاهی بالا و فضاهای خاص این مکان از باغ موزه های تهران توانسته آن را به یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های گیاه‌شناسی خاورمیانه هم تبدیل کند. امروزه باغ گیاه شناسی تهران با بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاهی توانسته در فهرست آثار ملی ایران هم قرار بگیرد.

باغ گیاه شناسی ملی ایران کجاست؟

اگر مایل هستید که بدانید باغ ملی گیاه شناسی تهران کجاست؟ باید بگوییم، باغ گیاه‌ شناسی تهران در دامنه‌ی جنوبی رشته‌کوه البرز و در منطقه‌ی خوش‌آب‌و‌هوای چیتگر قرار دارد. این باغ زیبا در شمال‌غربی تهران در نزدیکی پیکان‌شهر و حاشیه‌ی بزرگراه تهران–کرج واقع شده است.

آدرس باغ گیاه شناسی تهران: اتوبان تهران­-کرج، خروجی پیکان شهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید علی گودرزی، بلوار باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چگونه به باغ گیاه شناسی برویم؟

اگر قصد دارید از شلوغی‌های تهران برای چند ساعت فاصله بگیرید و زمانی را در دل طبیعت و میان گل‌ها و گیاهان بگردید، باغ ملی گیاه شناسی تهران یکی از بهترین مکان‌ها برای شما خواهد بود. این باغ در غرب تهران قرار دارد، پس دسترسی نسبتا آسانی داشته و با چند مسیر مختلف می‌توانید به آنجا برسید. فرقی نمی‌کند چه با خودروی شخصی و چه با حمل‌ونقل عمومی مثل مترو و اتوبوس به این باغ بروید، چون باغ گیاه شناسی ارزش وقت گذاشتن را دارد! در ادامه، راه‌های مختلف دسترسی به باغ گیاه‌ شناسی را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم تا با توجه به شرایط‌تان راحت‌ترین مسیر را انتخاب کنید.

نحوه رفتن به باغ گیاه شناسی تهران با خودرو شخصی

اگر با خودروی شخصی می‌خواهید به باغ گیاه‌ شناسی بروید، مسیرهای مختلفی پیش رویتان خواهد بود. شما می‌توانید از مرکز یا شرق تهران وارد بزرگراه شهید همت به سمت غرب شده و پس از عبور از تقاطع آزادگان در خروجی بلوار پژوهش از بزرگراه بیرون بروید. در سمت راست این بلوار، تابلو و ورودی باغ کاملا معلوم است. اگر هم از غرب تهران یا شهر کرج حرکت راه افتاده‌اید، کافیست وارد آزادراه تهران–کرج شوید و سپس به بزرگراه شهید همت شرق رفته تا به خروجی بلوار پژوهش برسید. خوشبختانه باغ موزه گیاه شناسی تهران دارای پارکینگ اختصاصی بوده، بنابراین دغدغه‌ای بابت جای پارک را نخواهید داشت!

نحوه رفتن به باغ گیاه شناسی تهران با اتوبوس

اگر هم قصد رفتن به باغ گیاه شناسی ملی تهران با اتوبوس را دارید، پایانه آزادی یکی از گزینه‌های مناسب برای شروع مسیر محسوب می‌شود. زیرا از آنجا می‌توانید به‌راحتی سوار اتوبوس‌های مسیر تهران–کرج شوید. سپس بعد از رسیدن به محدوده بلوار پژوهش پیاده شوید و با استفاده از تاکسی‌های محلی یا اسنپ، مسیر باقی‌مانده تا باغ گیاه شناسی ایران را طی کنید. هرچند این روش کمی زمان‌برتر از مترو یا خودرو شخصی بوده، اما برای افرادی که به حمل‌ونقل عمومی عادت دارند یا می‌خواهند هزینه سفر را کاهش دهند، بهترین گزینه است.

نحوه رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران با مترو

در روش سوم برای اینکه چگونه به باغ گیاه شناسی برویم، مترو را پیشنهاد می‌کنیم. برای استفاده از این روش باید سوار خط ۵ مترو تهران–کرج شوید و در ایستگاه ایران‌خودرو پیاده شوید که این ایستگاه نزدیک‌ترین پایانه به لوکیشن باغ گیاه شناسی ملی ایران است. از ایستگاه ایران خودرو تا خود باغ حدود ۵ کیلومتر فاصله بوده که برای رسیدن به باغ گیاهشناسی می‌توانید از تاکسی‌های اطراف مترو یا سرویس‌های آنلاین مثل اسنپ استفاده کنید. توجه داشته باشید، مسیر مترو گزینه‌ای مناسب برای افرادی بوده که نمی‌خواهند با ترافیک بزرگراه‌های همت یا تهران-کرج معطل شوند!

لوکیشن باغ گیاه شناسی ملی ایران روی نقشه

اطلاعات بازدید از باغ گیاه شناسی ملی ایران

حالا که یاد گرفتید چگونه به باغ گیاه شناسی تهران بروید، نوبت آن رسیده تا اطلاعاتی مانند زمان بازدید از باغ گیاه شناسی ملی ایران، شماره تلفن باغ گیاه شناسی ملی ایران و همچنین ورودی باغ گیاه شناسی ملی ایران را در اختیارتان قرار دهیم. در ادامه تمامی اطلاعات مهم برای بازدید باغ ملی گیاه شناسی را مشاهده می‌کنید:

• ساعت کاری باغ گیاه شناسی تهران: ۹ صبح تا ۱۷
• شماره تلفن باغ گیاه شناسی ملی ایران: ۰۲۱۴۴۷۸۷۲۸۲
• خرید بلیط باغ گیاه شناسی: قیمت بلیط حضوری ۴۵۵۰۰ تومان و به شکل اینترنتی ۳۶۱۰۰ تومان؛ قیمت بلیط موزه پروانه‌ها ۱۶۱۰۰ تومان
• برای خرید اینترنتی بلیط باغ گیاه شناسی ملی ایران از طریق لینک ذکر شده اقدام کنید.

بهترین زمان بازدید از باغ گیاه شناسی تهران

باغ گیاه شناسی ملی ایران در تمام فصل‌های سال زیبایی‌های خاص خودش را دارد و بازدید از آن در هر فصلی حال و هوای خودش را دارد. اما به نظر بسیاری از گردشگران بهترین زمان برای بازدید از این باغ فصل‌های بهار و تابستان هستند؛ چون در بهار، اوج شکوفایی گل‌ها و سرسبزی گیاهان در پارک باغ گیاه شناسی ملی ایران بوده و این باغ منظره‌ای توصیف‌نشدنی دارد. در تابستان نیز رنگ‌های متنوع گل‌ها از زرد و قرمز و نارنجی گرفته تا بنفش و نیلی، صحنه‌ای رویایی برای تماشا کردن و عکاسی به وجود می‌آورد.

البته این نکته را در نظر داشته باشید که به دلیل قرار گرفتن آدرس باغ گیاه شناسی ملی ایران در منطقه‌ای تقریبا گرم و خشک و همچنین به دلیل اینکه مجبور هستید ساعت‌ها در زیر نور آفتاب قدم بزنید، توصیه ما به شما این است که در روزهای ابری به این مکان بروید. چون آسمان پوشیده از ابر با نسیم خنکی که می‌وزد، حال و هوای دیگری به باغ گیاه‌شناسی می‌دهد.

نقشه باغ گیاه شناسی تهران

قبل از بازدید از باغ گیاه شناسی تهران حتما نقشه آن را بررسی کنید. توجه داشته باشید به علت مساحت بزرگ باغ نیاز به کفش مناسب برای ساعت‌ها پیاده‌روی دارید. در تصویر زیر نقشه باغ گیاه شناسی تهران را مشاهده می‌کنید:

تصاویر باغ گیاه شناسی ملی ایران

در این بخش عکس باغ گیاه شناسی تهران در ایام مختلف سال را مشاهده می‌کنید:

 

 

 

 

جشنواره بهاری باغ گیاه شناسی ملی ایران

جشنواره بهاره باغ گیاه شناسی تهران مانند هر سال از ۳ فروردین تا ۱۶ خرداد برگزار می‌شود و فرصتی برای بازدید از طبیعت و آشنایی با گونه‌های مختلف گیاهی از سراسر دنیا است. در این جشنواره، علاوه بر دیدن گیاهان متنوع و کمیاب جهان، برنامه‌های شاد و مهیجی نیز برگزار می‌شود. همچنین در اردیبهشت ماه و هم‌زمان با جشنواره گل و گلاب کاشان، باغ ملی گیاه شناسی نیز مشابه همین جشن را برگزار می‌کند. در غرفه‌های جشنواره گلاب‌گیری این باغ، محصولات سالم و گیاهی مانند عرقیات، گیاهان دارویی خشک شده، دمنوش‌ها و غیره به همراه سوغاتی‌های مختلف مناطق کشور مثل برگه زردآلو، لواشک، کشک و بسیاری موارد دیگر فروخته می‌شود.

تاریخچه باغ گیاه شناسی ملی ایران

تاریخ ساخت باغ گیاه شناسی ملی ایران به سال ۱۳۴۸ یعنی حدود ۵۶ سال قبل برمی‌گردد. این باغ برای حفظ تنوع گیاهی و آشنایی بیشتر مردم با گونه‌های مختلف گیاهان ساخته شد. البته ایده اصلی ساخت پارک گیاه شناسی تهران به شکل‌گیری علم گیاه‌شناسی در ایران برمی‌گردد و با توسعه دانشگاه‌ها و دانشکده‌های گیاه شناسی برای تحقیق و حفظ گونه‌های گیاهان احداث شد. امروزه باغ گیاه شناسی تهران به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تحقیقاتی و آموزشی در زمینه شناختن گیاهان مختلف شهرت جهانی پیدا کرده است.

بخش‌های دیدنی باغ گیاه شناسی ملی ایران

هر چند که اکنون می‌دانید، باغ ملی گیاه شناسی ایران در کدام شهر است و یا باغ گیاه شناسی ملی ایران در کدام استان قرار دارد و حتی دقیقا می‌دانید آدرس باغ گیاه شناسی ملی ایران کجاست، اما باید بگوییم گیاهان این باغ فقط به زیستگاه‌های اطراف پایتخت این باغ تعلق ندارد و مجموعه‌ای از گیاهان بومی کشور و سایر نقاط جهان در آن پرورش می‌یابند. این باغ شامل هفت رویشگاه ایرانی مانند هیرکانی، زاگرس، البرز جنوبی، ایرانی-تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی و باغ میوه‌های بومی ایران می‌شود. همچنین، شش رویشگاه جهانی از جمله اروپا، چمن‌زارهای آمریکا، قفقاز، هیمالیا، چین و ژاپن در این مجموعه وجود دارد.

علاوه بر این مواردی که گفتیم، باغ گیاه‌شناسی شامل هشت کلکسیون و باغ موضوعی شده که از بخش‌های آموزشی، باغ سیستماتیک، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، جنگل و گردشگاه (شاکای)، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، میدان مرکزی باغ رز و چهار باغ ایرانی و پهن‌برگان همیشه سبز تشکیل می‌شود. هر چند که بیشتر بخش‌های باغ گیاه شناسی تهران تکمیل شده‌اند، اما بخش گلخانه مناطق حاره‌ای باقی مانده که در آینده‌ای نزدیک به این مجموعه عظیم اضافه خواهد شد.

رویشگاه‌های ایران

همه ما خوب می‌دانیم که ایران به کشوری چهار فصل شهرت دارد. زیرا تفاوت چشمگیر بین عرض‌های جغرافیایی شمال و جنوب، همراه با تنوع در دشت‌ها، ارتفاعات و اقلیم‌های گوناگون جغرافیایی متنوع به این سرزمین می‌بخشد. وجود همین ویژگی‌ها موجب شده تا رویشگاه‌ها و گونه‌های گیاهی زیادی در نقاط مختلف کشور رشد کنند. ایران به پنج ناحیه رویشی اصلی تقسیم شده که نمونه‌های کوچک آن در باغ ملی گیاه شناسی احداث شده است. در ادامه این بخش‌ها را با هم بررسی کنیم:

رویشگاه هیرکانی 

مجموعه هیرکانی یکی از مهم‌ترین و البته قدیمی‌ترین مجموعه‌های جنگلی باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران هست که از سال ۱۳۵۱ تقریبا ۳ سال بعد از تاسیس باغ احداث شد. در این مجموعه، گونه‌های گیاهی مناطق جلگه‌ای و جنگل‌های هیرکانی جمع‌آوری شده‌اند. در رویشگاه هیرکانی در حدود ۶۴ گونه درختی و درختچه‌ای از ۲۹ تیره گیاهی وجود دارد.  این مجموعه از ۱۱ قسمت تشکیل شده که با باغ‌راه‌هایی از پرچین‌های شمشاد به یکدیگر متصل می‌شوند و در حدود ۵۰۲۴ اصله درخت در آن وجود دارد.

رویشگاه زاگرس

رویشگاه زاگرس یکی از مجموعه‌های جنگلی بومی در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در مساحتی حدود سه هکتار به شکل تپه طراحی شده و بلندترین نقطه آن در حدود ۱۰ متر ارتفاع دارد. احداث رویشگاه زاگرس در سال ۱۳۶۷ آغاز شد و زیرمجموعه ناحیه رویشی ایرانی-تورانی هم محسوب می‌شود. این مجموعه شامل گونه‌های چوبی و علفی جنگل‌های زاگرس شده و به شش قطعه تقسیم می‌شود که با باغ‌راه‌های سنگ‌فرش شده از یکدیگر جدا می‌شوند. در حال حاضر ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در رویشگاه زاگرس کاشته شده که بیشترین گونه‌های درختان بلوط ایرانی، مازودار و ویول هستند.

رویشگاه البرز جنوبی

رویشگاه البرز جنوبی از طبیعت دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی الهام گرفته و در پارک گیاه شناسی تهران ساخته شد. اقدامات زیربنایی این مجموعه که بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ بود، شامل تغییرات توپوگرافی، ساخت تپه‌ماهور، آبشار، نهر، برکه و ساخت صخره شده که شرایط طبیعت زیستگاه البرز جنوبی را تداعی می‌کند. انتقال گونه‌های گیاهی از طبیعت به این مجموعه طی درمدت ۴ سال بوده و طی این زمان بیش از ۲۴۰ گونه به این منطقه جمع‌آوری شده است. در حال حاضر رویشگاه البرز جنوبی یکی از زیباترین بخش‌های باغ گیاه ‌شناسی تهران محسوب می‌شود.

رویشگاه ایرانی تورانی

رویشگاه ناحیه ایرانی-تورانی در باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران برای جمع‌آوری، پرورش، حفظ و نمایش گونه‌های شاخص این ناحیه رویشی ساخته شد. چون این ناحیه بخش بزرگی از کشور را در بر می‌گیرد و از شمال به البرز و خراسان، از جنوب به منطقه صحارا-سندی، از شرق به مرز افغانستان و پاکستان و از غرب به زاگرس می‌رسد. گونه‌های گیاهی مشابه با این نواحی در رویشگاه ایرانی-تورانی کاشته شده‌اند و با باغ‌راه‌هایی از یکدیگر جدا می‌شوند. اطراف این قسمت، دریاچه‌‌ای با آب‌شور قرار دارد که گیاهان شورپسند مناطق بیابانی ایران را در کنار آن کاشته‌اند.

گلخانه جنوب ایران 

گلخانه جنوب ایران در باغ گیاه شناسی تهران در سال ۱۳۸۸ تکمیل شده و شامل سه بخش مجزا می‌شود. بخش اول برای پرورش نهال‌های مانگرو طراحی شده، بخش میانی که نورگیرتر از سایر بخش‌هاست به درختان جنوب ایران مانند نخل، کنار، کهور و شیشم اختصاص دارد. بخش سوم نیز شامل سه باغچه برای گیاهانی مانند نیلوفر درختی و درمان عقرب می‌شود. تمامی نهال‌های درختی و درختچه‌ای این گلخانه از مناطق جنوبی کشور جمع‌آوری و در این فضا کاشته شده‌اند. 

باغ پیازهای ایرانی

طرح باغ پیازهای ایرانی با مساحت ۲۱۱۰ متر مربع از سال ۱۳۵۲ در ضلع شرقی باغ صخره‌ای باغ گیاه‌شناسی ملی ایران شروع شد. هدف اصلی از ساخت این مجموعه، جمع‌آوری، نگهداری و پرورش گیاهان پیاز دار بومی ایران بود. در این قسمت باغ، گیاهان پیازدار، ریزوم‌دار و غده‌دار از مناطق مختلف کشور گردآوری و بر اساس شرایط اقلیمی مانند میزان بارندگی و تابش نور کاشته می‌شوند. اطراف باغ را برای حفاظت از گیاهان با حصار فلزی محصور کرده‌اند و از ترکیبی از خاک زراعی، ماسه، شن، خاکبرگ و کود گاوی برای پرورش گیاهان استفاده می‌کنند.

باغ میوه‌های بومی

باغ میوه‌های بومی با هدف آموزش، حفظ و معرفی درختان میوه بومی ایران در زمینی به وسعت ۵/۴ هکتار در سال ۱۳۷۴ احداث شد. این باغ شامل ۸۴۵ اصله درخت و درختچه از ۳۴۶ رقم میوه بومی مانند انگور، انجیر، انار، زردآلو، سنجد، پسته، عناب و خرمندی می‌شود. گونه‌ها بر اساس دو گروه هسته‌داران و دانه‌داران انتخاب شده‌اند. 

رویشگاه‌های جهان

در باغ ملی گیاه شناسی، فقط گونه‌های بومی کشور وجود ندارند، بلکه نمونه‌هایی از رویشگاه‌های مهم جهان نیز طراحی و اجرا شده‌اند. این بخش‌ها فرصتی برای آشنایی با پوشش گیاهی مناطق مختلف دنیا را برای گردشگران فراهم می‌کنند و در واقع، تنوع زیستی جهان را نشان می‌دهد.

رویشگاه اروپا

کلکسیون گیاهی اروپا با مساحت ۴.۲ هکتار در بخش مرکزی باغ گیاه‌ شناسی ملی قرار دارد و از سال ۱۳۸۳ کاشت گونه‌های آن در آنجا آغاز شد. این مجموعه با سردری زیبا که شامل نرده‌های فلزی، ستون‌های آجری، رزهای رونده می‌شود به‌صورت قرینه ساخته شد. در کلکسیون گیاهی اروپا پیاده‌رو، آب‌نمای بیضی‌شکل، قطعات چمن‌کاری، تپه‌های گنبدی با پوشش گیاهان علفی دائمی و فصلی و انواع درخت و درختچه وجود دارد. این مجموعه از جنوب با قطعه هیرکانی و از غرب با کلکسیون پهن‌برگان همیشه‌سبز هم‌مرز هست و هر ساله بر تنوع گیاهی آن اضافه می‌شود.

 چمن‌زارهای آمریکا

کلکسیون گیاهی آمریکا هم با مساحت ۱.۴ هکتار از سال ۱۳۸۴ آغاز به کار کرد و در آن درختان، درختچه‌ها و گیاهان علفی چمن‌زارهای آمریکای شمالی پرورش داده می‌شود. در این مجموعه بیش از ۴۰ گونه گیاه یک‌ساله تا چند ساله نگهداری شده که حدود ۳۵ گونه آن با شرایط اقلیمی باغ سازگار شده‌اند. گل‌دهی این گیاهان از بهار تا پاییز ادامه دارد و مناظر زیبایی را از طبیعت آمریکا نمایش می‌دهد. 

رویشگاه قفقاز

رویشگاه قفقاز در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، پوشش گیاهی متنوعی از مناطق کوهستانی بین دریای خزر و دریای سیاه را نشان می‌دهد. این منطقه یعنی قفقاز که در مرز بین اروپا و آسیا قرار گرفته، تابستان‌های خنک و زمستان‌های معتدل دارد. در این بخش گونه‌هایی مانند راش قفقازی، زغال‌اخته، شمشاد قفقازی، بارانک و گونه‌های مختلف سرخدار کاشته شده‌اند. همچنین شباهت اقلیم قفقاز با نواحی شمالی ایران باعث شده برخی از گونه‌های آن در این منطقه از کشور نیز یافت شوند.

رویشگاه هیمالیا

رویشگاه هیمالیا در شرق باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران با مساحتی حدود ۳ هکتار احداث شد. طراحی این بخش از چشم‌اندازهای طبیعی کوه هیمالیا الهام گرفته شده، البته به‌دلیل محدودیت امکانات، این شبیه‌سازی به‌طور دقیق محقق نشد. گیاهان این قسمت ترکیبی از گونه‌های همیشه‌ سبز هستند که با شرایط اقلیمی ایران کاملا سازگار شده‌اند. این رویشگاه به جز داشتن طبیعت زیبا، جایی برای پژوهش محققان هم تلقی می‌شود.

رویشگاه چین و ژاپن

در پارک گیاه شناسی تهران در مساحت ۳/۲ هکتار، طبیعت چین و ژاپن شبیه‌سازی شده و شامل ۱۶۰ گونه درخت و درختچه می‌شود. این سبک از ویژگی‌های باغ‌های خاور دور شرق آسیا الهام گرفته که به‌دلیل محدودیت اراضی در آن مناطق به‌صورت مینیاتوری طراحی می‌شد، طبیعت را در مقیاس کوچکتر نشان می‌دهد. در طراحی رویشگاه چین و ژاپن، اصولی مانند رعایت رنگ و تعادل به‌دقت رعایت شده است. همچنین در این مجموعه از عناصر طبیعی مانند سنگ، آب و گیاه به‌طور متناسب استفاده شده تا فضایی طبیعی‌تر خلق کند.

کلکسیون‌های موضوعی

کلکسیون‌های موضوعی هم در باغ گیاه‌شناسی، مجموعه‌هایی هستند که در آنها گیاهان بر اساس کاربرد خاصی که دارند و یا ویژگی‌های زیستی در کنار هم قرار گرفته‌اند. این مجموعه‌ها برای تحقیق، آموزش، نمایش تنوع گیاهی، ویژگی‌های خاص هر گونه و یا کاربردهای مختلف گیاهان ساخته شده‌اند. برای مثال، برخی از این کلکسیون‌ها شامل گیاهان دارویی، زینتی، خوراکی یا گیاهانی هستند که کاشتن آنها در شرایط خاص آب‌وهوایی مانند مناطق خشک مناسب هستند. در ادامه با بخش‌های مختلف کلکسیون‌های موضوعی باغ گیاه شناسی آشنا می‌شویم:

قطعات آموزشی و نمایشی

قطعه آموزشی و نمایشی باغ گیاه‌شناسی با مساحت ۱.۵ هکتار در سال ۱۳۶۸ تاسیس شد و شامل بخش‌های مختلفی مانند باغ گیاهان پیازی، غده‌ای، معطر و علفی، باغ سبزیجات ایرانی، باغ میوه سنتی ایرانی و برکه گیاهان آبزی می‌شود. در این مجموعه، نمونه‌هایی از باغچه‌های کوچک وجود دارد که می‌توانید از آنها برای فضای سبز جلوی منازلتان یا باغچه‌ها الگو بگیرید. در طراحی این قسمت باغ از گیاهان رونده و پیاده‌روهایی با مصالحی مانند آجر، سنگ لاشه و بلوک‌های سیمانی استفاده شده که هدف اصلی آن نشان دادن نمونه‌های عملی برای طراحی فضاهای سبز شهری محسوب می‌شود.

باغ سیستماتیک

باغ سیستماتیک باغ ملی گیاه شناسی مساحت ۸/۴ هکتاری دارد و مجموعه‌ای از گیاهان مختلف را با نظمی خاص و بر اساس سیر تکاملی گیاهی نشان می‌دهد. گیاهان در این مجموعه بر اساس قدمت پیدایش و نزدیکی گروه‌های گیاهی از زمان‌های کهن تا الان کاشته‌ شده‌اند. این قسمت از باغ با بیش از ۶۰۰ گونه از ۱۰۰ تیره گیاهی، ارزش آموزشی و تحقیقاتی زیادی دارد. باغ سیستماتیک علاوه بر جذب بازدیدکنندگان عمومی، فضایی مناسب برای دانشجویان علوم کشاورزی و گیاهپزشکی ایجاد کرده و برای تحقیقات علمی نیز به کار برده می‌شود.

باغ گیاهان دارویی و صنعتی

این بخش از باغ گیاه‌شناسی شامل باغ‌راه‌ها، سیستم آبیاری، چشمه، جویبار، برکه و گلخانه می‌شود. در باغ گیاهان دارویی و صنعتی، گیاهانی با خواص دارویی معطر کاشته شده‌اند و مراحل کاشت و نگهداری آن‌ها به‌طور طبیعی و بدون فضای گلخانه‌ای انجام می‌شود. در طراحی این قسمت از باغ گیاهشناسی، آب از چشمه عبور کرده و به برکه‌ای می‌ریزد که در آن گیاهان دارویی آبزی کاشته شده‌اند. همچنین پل عابر و ماهیان قرمز در برکه بر جذابیت این بخش می‌افزاید.

آربورتوم

آربورتوم یکی از محبوب‌ترین بخش‌های باغ گیاه‌شناسی ملی ایران برای پرورش و نگهداری انواع گیاهان چوبی مانند درختان و درختچه‌ها اختصاص دارد. این بخش با وسعتی حدود ۱۴ هکتار، فضایی مناسب برای انجام تحقیقات مرتبط با جنگل‌داری، مقابله با بیابان‌زایی و توسعه فضای سبز ایجاد می‌کند. به‌علت وجود دو دریاچه بزرگ، برکه‌ها، نهرها و چشمه‌های زیبا، منظره‌ای زیبا در آربورتوم به‌وجود آمده است.

جنگل و گردشگاه (شاکای)

جنگل و گردشگاه (شاکای) در ضلع شمالی باغ گیاه‌شناسی برای استراحت بازدیدکنندگان طراحی شده است. در این بخش انواع درختان بلند و درختچه‌ها کاشته شده و به دو قسمت جنگل و گردشگاه تقسیم می‌شود. سیستم آبیاری در قسمت جنگلی آن به‌صورت قطره‌ای و در گردشگاه به صورت بارانی است. آلاچیق‌ها با طراحی هشت‌ضلعی و سقف شیب‌دار در فواصل مشخص برای استراحت گردشگران تعبیه شده و علاوه بر این، امکاناتی مثل رستوران و سرویس بهداشتی نیز در جنگل و گردشگاه (شاکای) وجود دارد. پس اگر به باغ گیاه شناسی رفتید و جایی برای استراحت و نشستن می‌خواهید، نام این قسمت را از یاد نبرید.

باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی

از قدیمی‌ترین مجموعه‌های باغ گیاه‌شناسی، باغ صخره‌ای نام دارد که در آن گیاهان زینتی رشد می‌کند. بیشتر نژاد این گیاهان از خارج کشور آمده‌اند. این بخش شامل سه قسمت صخره‌ای، آبشار و گیاهان نمایشی می‌شود. باغ صخره‌ای بر روی تپه ماهور ساخته شده و صخره‌های آن از کوه‌های اطراف باغ گیاه شناسی جمع‌آوری شده‌اند. در این مجموعه برکه و آبشاری دو متری نیز قرار دارد که گیاهان آبزی مانند نیلوفر آبی و زنبق در آن‌ها کاشته می‌شوند. بیش از ۷۰ گونه درختی و ۲۰۰ گونه گیاهی در باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی به چشم می‌خورند.

میدان مرکزی، باغ رز و چهارباغ ایرانی

این مجموعه نیز با مساحتی حدود ۷.۵ هکتار در مرکز باغ گیاه شناسی تهران واقع شده و در آن باغچه‌ها، آب‌نماهای پلکانی و باغ رز قرار دارد. در قسمت شمالی میدان مرکزی، ۱۸ باغچه قرینه در کنار آب‌نماهای پلکانی ساخته شده که از گیاهان فصلی مانند بنفشه پر شده‌اند. در باغ رز نیز ۸۰ نوع از این گل کاشته شده که از اوایل بهار تا اواسط پاییز گل‌ می‌دهند. طراحی این بخش با از معماری باغ ایرانی الهام گرفته و شامل درختان سرو هست که ردپای هنر ایرانیان را به وضوح نشان می‌دهد.

پهن برگان همیشه سبز

احداث این مجموعه که در ضلع شمالی قطعه قفقاز قرار دارد در سال ۱۳۸۴ آغاز شد. گیاهان این بخش شامل گونه‌های مختلفی از درختان و درختچه‌های همیشه‌سبز بومی و غیربومی هستند که تنوع و سازگاری آنها را نشان می‌دهند. همچنین درختان و درختچه‌هایی در بخش پهن برگان همیشه سبز مانند بلوط، ممرز و افرا رشد می‌کنند. این بخش به‌ویژه در فصل‌های سرد سال، نمای زیبایی به باغ می‌دهد؛ چراکه سبزی آن در زیر برف و باران منظره‌ زیبایی دارد.

باغ‌های اقماری

باغ اقماری به باغ‌هایی گفته می‌شود که وابسته به یک باغ گیاه‌شناسی اصلی هستند و برای تکمیل فعالیت‌های تحقیقاتی، آموزشی و حفاظتی گیاهان احداث می‌شوند. این باغ‌ها معمولاً در مناطق مختلف کشور و متناسب با شرایط اقلیمی و رویشگاه‌های مختلف ساخته می‌شوند تا گونه‌های خاص هر منطقه را در شرایط بومی خود حفظ و نگهداری کنند. در ادامه با برخی از باغ‌های اقماری معروف ایران آشنا می‌شویم:

باغ گیاه شناسی فدک

پروژه احداث باغ گیاه‌شناسی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری فدک از سال ۱۳۷۰ با هدف توسعه باغ‌های گیاه‌شناسی در کشور آغاز شد و شهرستان دزفول به‌خاطر شرایط اقلیمی مناسب، خاک حاصلخیز و منابع آب کافی که دارد، محل اجرای آن شد. هدف اصلی از تاسیس این باغ جمع‌آوری گونه‌های گیاهی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و انجام پژوهش‌های علمی بر روی آن‌ها محسوب می‌شود. باغ گیاه‌شناسی فدک با استقرار کلکسیون‌های مختلف به قطب تحقیقاتی مهمی در زمینه گیاه‌شناسی و پوشش گیاهی تبدیل شده و نقش آموزشی قابل توجهی در این زمینه ایفا می‌کند.

باغ گیاه شناسی زاگرس

باغ گیاه‌شناسی زاگرس در شهر خرم‌آباد، همزمان با دهه فجر سال ۱۳۹۵ با حضور معاونان وزارت جهاد کشاورزی افتتاح شد. هدف اصلی از احداث این باغ حفاظت، آموزش و پژوهش در حوزه تنوع زیستی منطقه زاگرس بود. چون این منطقه یکی از زیست‌گاه‌های مهم کشور از نظر گونه‌های گیاهی بوده و با احداث این باغ، فضایی برای مطالعه علمی گیاهان بومی، جنگلی، مرتعی و دارویی فراهم شد.

باغ گیاه شناسی نوشهر

قدمت باغ گیاه‌شناسی نوشهر به سال ۱۳۱۰ برمی‌گردد. این باغ دقیقا در مرکز شهر نوشهر قرار دارد و با حدود ۷ هکتار مساحت از گونه‌های متنوع درختان و درختچه‌های بومی و غیربومی میزبانی می‌کند. باغ گیاه‌شناسی نوشهر نقش مهمی در حفظ گونه‌های گیاهی کمیاب و در حال انقراض ایفا می‌کند. این مجموعه در سال ۱۳۸۵ به‌ عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شد و امروزه به عنوان مرکزی آموزشی، پژوهشی و فرهنگی فعالیت می‌کند.

باغ گیاه شناسی همدان

باغ گیاهان دارویی بوعلی سینای همدان یکی از هفت باغ گیاه‌شناسی کشور در سال ۱۳۷۵ در جنوب شهر همدان ساخته شد. این باغ با اینکه در اقلیم سرد و نیمه‌خشک احداث شده، اما توانسته تاکنون بیش از ۲۵۰ گونه گیاهی دارویی بومی و غیربومی از ۴۸ خانواده مختلف را پرورش دهد. هدف اصلی این مجموعه تحقیق و پژوهش درباره گیاهان دارویی، حفاظت از گونه‌های در حال انقراض و توسعه کشت و اهلی‌سازی این گیاهان است. باغ دارویی بوعلی سینا شامل بخش‌هایی مانند گلخانه، استخر گیاهان آبزی، مجموعه‌های درختی و علفی و غیره می‌شود.

باغ گیاه شناسی مناطق کویری و بیابانی ایران

هدف از باغ گیاه‌شناسی مناطق کویری و بیابانی ایران، حفظ و معرفی گونه‌های گیاهی سازگار با شرایط سخت اقلیمی کویر و بیابان است. این باغ یکی دیگر از باغ‌های اقماری کشور بوده که برای توسعه دانش گیاه‌شناسی مناطق خشک و نیمه‌خشک فعالیت می‌کند. در این مجموعه، گیاهانی مانند تاغ، گز، قیچ، اسکنبیل و سایر گیاهان مقاوم به خشکی نگهداری و مورد مطالعه قرار می‌گیرند. علاوه بر کاربرد پژوهشی و آموزشی، باغ گیاه شناسی مناطق کویری و بیابانی ایران تلاش می‌کند تا به حفظ گیاهان در مناطق بیابانی کمک کند و روش‌های مناسبی برای مقابله با بیابان‌زدایی و حفظ منابع طبیعی را ارائه دهد.

گیاهان کویری کاشان

ذخایر گیاهان بومی از ارزشمندترین ذخایر ژنتیکی هر کشور به شمار می‌روند. حفظ گونه‌های بومی مناطق خشک ایران نیز به‌دلیل دارا بودن ژن‌های مقاوم در برابر انواع تنش‌های محیطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. همچنین این ژن‌ها نقش مهمی در احیا و اصلاح اکوسیستم‌های خشک و نیمه‌خشک دارند. به‌همین خاطر، «کلکسیون گیاهان بیابانی کاشان» با هدف ساخت یک مجموعه از گونه‌های گیاهی مناطق گرم و خشک بیابانی در سال ۱۳۷۳ و در محل ایستگاه تحقیقات مناطق خشک و بیابانی کاشان راه‌اندازی شد.

امکانات باغ گیاه شناسی تهران

باغ گیاه شناسی تهران امکانات مختلفی دارد که برای رفاه بیشتر همه گروه‌های سنی در این منطقه در نظر گرفته شده است. برخی از این امکانات شامل مسیرهای مشخص‌شده پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، سرویس‌های بهداشتی تمیز، آبخوری‌ در نقاط مختلف باغ و پارکینگ اختصاصی برای پارک خودروها می‌شود.

از دیگر امکانات باغ گیاه شناسی ملی ایران نیز باید به دو کافه اشاره کنیم که باب میل هر بازدیدکننده‌ای خواهد بود. همچنین آلاچیق‌ها و نیمکت‌هایی برای نشستن و لذت بردن از طبیعت زیبای این محل نیز وجود دارد. یکی دیگر از امکانات مهم باغ گیاه شناسی مسیرهای بدون مانع (رمپ) برای افراد دارای معلولیت بوده که همین مورد به اهمیت این مکان به همه گردشگران با هر شرایطی دلالت می‌کند.

قوانین بازدید از باغ گیاه شناسی تهران

به خاطر گونه‌های گیاهی خاص و نادر در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران و همچنین هزینه‌های بالای نگهداری و حفاظت از آن‌ها، رعایت قوانین و مقررات ضرورت دارد. این قوانین برای حفظ گیاهان، جلوگیری از آسیب‌های احتمالی و تامین ایمنی بازدیدکنندگان تدوین شده‌اند. در ادامه برخی از مقررات مهم برای بازدید از باغ گیاه شناسی ملی ایران را مرور می‌کنیم:

• از چیدن گل‌ها و گیاهان خودداری کنید.
• تنها در مسیرهای مشخص پیاده‌روی و خیابان‌ها تردد کنید.
• از ورود به محوطه‌های چمن‌کاری بپرهیزید.
• در هنگام عکس‌برداری مراقب گیاهان باشید و از سه‌پایه استفاده نکنید.
• به دریاچه‌ها و آبشارها نزدیک نشوید.
• زباله‌ها را در سطل‌های مخصوص بریزید.
• آب‌های موجود در باغ غیر قابل شرب هستند؛ از بوفه‌ها آب معدنی تهیه کنید.
• از درختان برای بستن طناب استفاده نکنید.
• پخت‌وپز در باغ ممنوع است.
• فقط در محل‌های مشخص‌شده برای استراحت بنشینید.
• باغ محل بازی نیست؛ از آوردن وسایل بازی پرهیز کنید.
• استعمال دخانیات از بدو ورود ممنوع است.

این مقررات تنها برای حفظ طبیعت باغ گیاه شناسی است، اما ای کاش برای هر نقطه از طبیعت کشورمان این قوانین را رعایت کنیم و با سهل‌انگاری و ندانم‌کاری‌ها این نعمت‌های خدادادی را از بین نبریم.

موزه پروانه و سوسک (موزه باغ گیاه شناسی تهران)

موزه پروانه‌ها یا موزه حشرات در سال ۱۳۹۷ افتتاح شد و از دو بخش علمی و نمایشی تشکیل می‌شود. این موزه که یکی از جذاب‌ترین مکان‌های دیدنی کشور برای علاقه‌مندان به دنیای حشرات بوده، بیش از ۳۰ هزار نمونه از انواع حشرات ایران و دیگر نقاط جهان را در خود جای می‌دهد. در بخش نمایشی موزه با هفت راسته بیش از ۶۰ خانواده مختلف حشرات وجود دارد. این راسته‌ها شامل پروانه‌ها، سخت‌بال‌پوشان، نیم‌بال‌پوشان، زنجره‌ها، راست‌بالان (ملخ‌ها و سیرسیرک‌ها)، بزرگ‌بالان، شیخک‌ها و طیاره‌مانندها (سنجاقک‌ها و آسیابک‌ها) و فاسمیدها می‌شوند.

کالاهای غیر مجاز برای ورود به باغ گیاه شناسی تهران

اگر به باغ گیاه شناسی رفتید باید حواستان جمع باشد که یک سری وسایل را با خود نبرید. چون ورود برخی وسایل به این باغ به دلیل حفظ محیط زیست و جلوگیری از آسیب به گیاهان و ساختارهای باغ ممنوع و قدغن است. برای مثال، نباید زیرانداز با خود ببرید، چون پهن کردن و نشستن روی آنها به خاک و گیاهان آسیب می‌زند.

اسکوترها و دوچرخه‌ها هم گاهی به خاطر سرعت زیاد می‌توانند به گیاهان و مسیرهای پیاده‌روی آسیب بزنند، پس آنها را هم با خود نیاورید چون مجبورید در همان بدو ورود برشان گردانید. همچنین، وسایل کمپینگ نیز می‌توانند منجر به رهاسازی زباله یا تغییر طبیعت باغ شوند، پس دور آنها را هم خط بکشید. این قوانین برای حفاظت از گیاهان، حفظ زیبایی باغ و احترام به طبیعت وضع شده‌اند.

کافه رستوران باغ گیاه شناسی تهران

در باغ گیاه‌ شناسی تهران، دو کافه با منوهای مختلف قرار دارند؛ یکی از این کافه‌ها، رستوران باغ گیاه شناسی ملی ایران هست که غذاهای گرم را سرو می‌کند. این کافه‌ رستوران جای مناسبی برای خوردن یک میان وعده یا غذای اصلی در طول بازدید از باغ بوده و به شما فرصتی برای لذت بردن از منظره زیبای باغ در حین غذا خوردن یا نوشیدن یک لیوان نوشیدنی خنک را می‌دهد.

کافه باغ گیاه شناسی تهران

کافه باغ گیاه‌ شناسی تهران در قسمت گلخانه جنوبی واقع شده که فضایی دنج و آرام دارد. منوی کافه شامل ساندویچ‌های سرد، آش‌های متنوع، خوراکی‌های شرکتی مثل کیک و کلوچه و انواع نوشیدنی سرد و گرم مثل چای، آبمیوه، قهوه و غیره می‌شود. به گفته خیلی از بازدیدکنندگان این کافه، مکانی برای تجدید قوا و استراحت از بخش‌های مختلف باغ است. پس اگر در حین بازدید از باغ گیاه‌شناسی احساس گرسنگی کردید حتما سری به کافه باغ بزنید.

جاهای دیدنی نزدیک باغ گیاه شناسی تهران 

اگر به باغ گیاه‌شناسی ملی ایران رفتید، فرصت خوبی برای بازدید از دیگر جاهای دیدنی اطراف این مکان را هم خواهید داشت. زیرا منطقه چیتگر و اطراف آن پر از جاذبه‌های گردشگری بوده که می‌تواند تفریح یک روز شما را تکمیل کند. در ادامه، جاهای دیدنی تهران که در اطراف باغ گیاه‌شناسی قرار دارند را معرفی می‌کنیم:

• برج آزادی
• پارک چیتگر تهران
• برج میلاد
• پل طبیعت
• کاخ گلستان
• موزه دفاع مقدس تهران
• موزه اسلامی تهران
• موزه جواهرات ملی
• بوستان نهج البلاغه
• پارک ارم
• باغ وحش ارم
• موزه سینمای ایران
• کاخ مرمر
• موزه ملی ایران
• بام تهران

رستوران های نزدیک باغ گیاه شناسی تهران

جز محالات است که چند ساعت در طبیعت باشید و احساس گرسنگی نکنید. چون پیاده‌روی و تحرک و از طرفی نفس کشیدن در هوایی پر از اکسیژن، اشتهای شما را باز خواهد کرد و حسابی گرسنه‌تان می‌شود. اگر بعد از بازدید باغ گیاه‌شناسی احساس گرسنگی کردید، نگران نباشید. چون خوشبختانه در اطراف باغ چندین رستوران خوب وجود دارد که می‌توانید برای غذاخوردن به آن‌ها مراجعه کنید. این مکان‌ها مانند دیگر رستوران‌ های تهران منوی متنوعی دارند و انواع غذاهای ایرانی، فست فود و بین‌المللی را سرو می‌کنند.

خیلی از این رستوران‌ها در نزدیکی اتوبان تهران-کرج یا در حاشیه منطقه چیتگر قرار دارند که دسترسی به آن‌ها هم راحت است. در ادامه، به معرفی برخی از رستوران‌های معروف و محبوب اطراف باغ گیاه‌شناسی تهران خواهیم پرداخت:

• کافه رستوران موستانگ
• هانی برگر
• رستوران نگار
• رستوران گیلان خاتون
• رستوران گرند هتل

هتل های نزدیک باغ گیاه شناسی تهران

اگر قصد دارید در سفر به تهران به باغ گیاه شناسی ملی تهران بروید و نهایت لذت را ببرید، توصیه ما به شما این است که در حوالی همین باغ، هتلی را رزرو کنید! خوشبختانه در اطراف این منطقه هتل‌های خوبی هستند که به شما این فرصت را می‌دهد تا پس از چند ساعت پیاده‌روی در باغ گیاه شناسی در آنجا اقامت کنید.

این هتل‌ها با داشتن امکانات مناسب و نزدیکی مسافت به باغ، شما را از شر ترافیک و معطلی در خیابان‌ها و اتوبان‌های بزرگ تهران خلاص می‌کنند. همچنین، نزدیکی این مکان‌های اقامتی به مراکز خرید و دیگر نقاط گردشگری تهران که پیشتر اشاره کردیم، لذت سفر شما را دوچندان می‌کند. در ادامه با برخی از هتل‌ های تهران در نزدیکی باغ گیاه‌شناسی تهران آشنا می‌شویم:

• هتل ایران مال
• هتل المپیک
• هتل بوستان

جمع بندی مطالب 

اگر هنوز باغ گیاه‌ شناسی تهران را از نزدیک ندیده‌اید، وقتش رسیده که سری به این جاذبه گردشگری بزنید. باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران که با اسامی دیگری مثل باغ ملی گیاه‌شناسی یا پارک گیاه‌ شناسی تهران هم نامیده می‌شود، جاییست که طبیعت، تاثیرهای منفی زندگی شهری پایتخت نشینان مثل آلودگی هوا را از بین برده است.

فرقی نمی‌کند که در چه فصلی از سال قصد بازدید از این باغ را دارید، در هر صورت چه در روزهای شکوفه‌ باران بهار و چه در گرمای سوزان تابستان و یا در فصل هزاررنگِ پاییز و حتی در سکوت برفی زمستان، این باغ مانند بهشتی زیبا خواهد بود. نکته آخر اینکه شما می‌توانید برای بازدید این مکان هم از طریق خرید اینترنتی بلیط باغ گیاه‌ شناسی ملی ایران یا تهیه حضوری بلیط باغ گیاه‌شناسی تهران اقدام کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر از شهر تهران مانند آشنایی با جاهای تفریحی تهران، رهنمای سفر به تهران و… به مجله گردشگری اقامت ۲۴ مراجعه کنید. 

سؤالات متداول