قلعه الاخیضر؛ هرآنچه که باید درباره آن بدانید

یکی از آثار تاریخی در نزدیکی شهر کربلا، قلعه الاخیضر است؛ بنایی که گاهی اوقات با نام قصر اخیضر نیز از آن یاد می‌شود. موقعیت این قلعه در فاصله‌ای نه‌چندان دور از کربلا قرار دارد.
این بنا مربوط به اوایل دوره اسلامی است و درباره‌ی زمان دقیق ساخت آن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی منابع آن را به دوره عباسی نسبت می‌دهند و برخی دیگر، به دوره‌های پیش از آن. در این مقاله از مجله گردشگری اقامت۲۴، به معرفی موقعیت جغرافیایی، تاریخچه، ویژگی‌های معماری و روند مرمت این قلعه خواهیم پرداخت.
اگر قصد سفر به کربلا را دارید و به‌دنبال اطلاعاتی درباره هتل‌های کربلا، جاهای دیدنی کربلا یا برنامه‌ریزی برای زیارت حرم مطهر امام حسین(ع) و حرم حضرت عباس(ع) هستید و همینطور قصد دارید پس از زیارت، بازدید کوتاهی از دیدنی‌های اطراف شهر هم داشته باشید؛ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

معرفی قلعه الاخیضر

قلعه الاخیضر یکی از آثار تاریخی برجسته در جنوب‌غربی شهر کربلا است. این قلعه با معماری منحصربه‌فرد، در دوره‌ی عباسی ساخته شده و هنوز هم یکی از بناهای مهم و قابل توجه تاریخی در عراق به شمار می‌رود. قلعه اخیضر از جمله معدود دژهای تاریخی باقی‌مانده از دوران عباسیان است که در دل صحرا بنا شده است.

قلعه الاخیضر کجاست؟

قلعه اخیضر در جنوب‌غربی شهر کربلا و در حدود ۵۰ کیلومتری این شهر واقع شده است. این قلعه همچنین ۱۵ کیلومتر با شهر عین‌التمر فاصله دارد؛ شهری که به دلیل چشمه‌های آب و نخلستان‌های فراوان، یکی از زیباترین مناطق آباد میان صحرا به شمار می‌رود.

از نظر موقعیت کلی، قلعه در ۵۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر نجف و حدود ۱۵۲ کیلومتری جنوب‌غربی بغداد قرار دارد. منطقه‌ای که قلعه در آن واقع شده، به نام شثاثه شناخته می‌شود.

لوکیشن قلعه الاخیضر روی نقشه

دسترسی به قلعه الاخیضر

برای رسیدن به قلعه الاخیضر می‌توان از جاده‌های اصلی شهرهای نجف، کربلا و بغداد استفاده کرد و بهتر است حتما از خودروی مناسب استفاده شود. نزدیک‌ترین شهر به این قلعه، عین‌التمر است که حدود ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد. همچنین فاصله این قلعه تا کربلا معلی حدود ۵۰ کیلومتر است.

اطلاعات بازدید قلعه الاخیضر

بازدید از قلعه الاخیضر ۲۴ ساعته و رایگان است. لازم است بدانید که برخی بخش‌های بنا نیاز به مرمت دارند و ممکن است دسترسی به همه قسمت‌های آن آزاد نباشد. همچنین بهتر است در سفر به این منطقه، به دلیل قرار گرفتن آن در منطقه‌ای گرم و خشک، آمادگی لازم از نظر تجهیزات سفر داشته باشید. 

تاریخچه قلعه الاخیضر

تاریخ ساخت قلعه اخیضر با اختلاف‌نظرهایی بین پژوهشگران روبه‌رو است. برخی آن را مربوط به اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری و در دوران اموی می‌دانند. گروهی دیگر، از جمله باستان‌شناس مشهور «کرزول»، آن را به دوره‌ی عباسیان نسبت می‌دهند و سازنده‌اش را عیسی بن موسی، پسرعموی منصور عباسی و برادرزاده سفاح، می‌دانند.
از سوی دیگر، پژوهشگرانی مثل «الویس موسیل» معتقدند که این قلعه در سال ۲۷۷ هجری ساخته شده است. اما شواهد تاریخی و ساختاری بنا نشان می‌دهد که ساخت آن قدیمی‌تر از این نظریه است. در هر صورت، بیشتر شواهد موجود، ساخت قلعه را به سال ۷۷۵ میلادی نسبت می‌دهند.

معماری قلعه الاخیضر

قلعه اخیضر نمونه‌ای بارز از معماری دوره عباسی است. پلان کلی این دژ به‌صورت مستطیلی بزرگ طراحی شده و بنا از گچ، سنگ و آجر ساخته شده است. این مجموعه دو طبقه دارد و شامل بیش از ۱۲۰ اتاق است.
چهار برج مدور در چهارگوشه بنا قرار گرفته‌اند و در میانه هر ضلع، دروازه‌ای با راهروهای طولانی تعبیه شده که ورودی‌ها را به حیاط مرکزی متصل می‌کند. حصارهای مرتفع و ضخیم با برج‌هایی عظیم، قلعه را مثل دژهای نظامی محافظت می‌کنند.
از نظر کارکرد، این بنا دارای نقشه‌ای دوگانه برای استفاده‌های اداری و مسکونی بوده است. یکی از بخش‌های مهم قلعه، مسجدی با رواق و شبستان در ضلع شمالی آن است که بخشی از عملکرد دینی این مکان را نیز نشان می‌دهد.
تزئینات این بنا بسیار ساده و محدود است؛ گچ‌کاری‌های ابتدایی و آجرکاری‌های تزئینی، تنها عناصر زینتی آن هستند. اما این سادگی در تزئین، با طراحی پیچیده و هدفمند داخلی جبران شده و نشان‌دهنده نوعی سازگاری با محیط و کارکردهای دفاعی و اداری است. محققان، این بنا را نماد خودکامگی و تجمل‌گرایی عباسیان در قالب معماری می‌دانند.
قلعه الاخیضر به دلیل اهمیت تاریخی و معماری منحصربه‌فردش، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. تلاش‌هایی برای حفاظت و بازسازی این اثر انجام شده، اما هنوز هم بخش‌هایی از بنا نیاز به مرمت و مراقبت بیشتر دارد.

جاهای دیدنی نزدیک به قلعه الاخیضر

یکی از نزدیک‌ترین و جذاب‌ترین مناطق نزدیک به قلعه، شهر عین‌التمر است. این شهر به خاطر چشمه‌های طبیعی، نخلستان‌ها و هوای معتدل تابستانی‌اش یکی از مقاصد گردشگری عراق محسوب می‌شود. همچنین شما می‌توانید با بازدید از شهر عین‌التمر از حوض و قدمگاه امام علی(ع) هم بازدید کنید.

در کربلا کجا اقامت کنیم؟

در شهر کربلا، هتل‌های متعددی با امکانات و قیمت‌های متنوع در دسترس زائران قرار دارد. بسیاری از این هتل‌ها در نزدیکی حرم‌ امام حسین (ع) و حرم حضرت عباس (ع) واقع شده‌اند و دسترسی آسانی به منطقه بین‌الحرمین دارند.
برخی از هتل های کربلا مثل هتل بارون، ریحان روتانا و نعیم الوارث، امکاناتی نظیر رستوران بین‌المللی، خدمات رفت‌وآمد و چشم‌انداز حرم را ارائه می‌دهند.
در کنار هتل‌های لوکس، گزینه‌هایی مثل هتل جواهر، هتل مکارم العباس، هتل الهنون و نعیم الحرمین نیز اقامت راحت و قابل قبولی با قیمت مناسب فراهم می‌کنند. برخی از این هتل‌ها دارای اتاق‌هایی با نمای حرم، خدمات خشکشویی، کافی‌شاپ ۲۴ ساعته و اینترنت رایگان هستند.
اگر قصد سفر به کربلا معلی را دارید، می‌توانید در اقامت۲۴، هتل‌ های کربلا را بر اساس بودجه، موقعیت و امکانات مورد نیاز جست‌وجو کرده و رزرو خود را انجام دهید.

جمع بندی

قلعه الاخیضر یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی عراق است که در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب‌غربی کربلا معلی و نزدیک شهر عین‌التمر قرار دارد. این قلعه، با معماری منحصربه‌فرد خود، مربوط به اوایل دوره اسلامی و به احتمال زیاد دوران عباسی است. ساختار مستحکم، برج‌های مدور و حیاط مرکزی در دل قلعه، نشان از کارکردهای دفاعی-اداری آن دارد.

بازدید از قلعه الاخیضر  رایگان و ۲۴ ساعته است؛ اما به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای گرم و خشک، آمادگی کامل برای سفر ضروری است.

سوالات متداول