بند گلستان مشهد با قدمتی ۵۰۰ ساله در طرقبه
علیرضا قانع
۳ بهمن ۱۴۰۰
25۱3,992
بند گلستان مشهد یکی از جاهای دیدنی مشهد است که روی رودخانه ای به همین نام یعنی رودخانه گلستان قرار دارد. اگر از دسته گردشگرانی هستید که به طبیعت گردی علاقه دارید، منطقه بند گلستان مشهد قطعا مقصد گردشگری بی نظیری خواهد بود. اقامت ۲۴ در این مطلب همراه شماست تا شما را با این منطقه تاریخی با قدمت بیش از ۵۰۰ سال، بیشتر آشنا کند. با ما همراه باشید.
فهرست این مطلب
بند گلستان مشهد کجاست؟
بند گلستان مشهد با فاصله ۸ کیلومتری نسبت به غرب این شهر و حدود ۳۰ کیلومتری مرکز آن و یا ۵ کیلومتری شمال شرق طرقبه قرار دارد. محل این بند تاریخی در نزدیکی روستای قدیمی گلستان و بر روی دریاچه گلستان است به همین دلیل به آن بند گلستان هم می گویند.
مسیر دسترسی بند گلستان مشهد، از بزرگراه وکیل آباد می گذرد. کافیست در انتهای بزرگراه به سمت طرقبه بپیچید تا در ۵ کیلومتری آن، بند گلستان را مشاهده کنید. توجه داشته باشید که فاصله بند گلستان تا مشهد حدود ۳۰ کیلومتر است که در شرایط عادی ۴۵ دقیقه طول می کشد. آدرس دقیق سد تاریخی گلستان را بر روی نقشه مشاهده کنید.
آدرس بند گلستان مشهد: ۸ کیلومتری غرب مشهد، بعد از پارک جنگلی وکیل آباد، رودخانه گلستان
بررسی بند گلستان مشهد
در این قسمت قصد داریم به معرفی و بررسی این سد تاریخی بپردازیم و از جنبه های مختلف آن را بررسی کنیم تا بیشتر با اهمیت تاریخی آن آشنا شوید.
تاریخچه بند گلستان مشهد
قدمت ساخت سد تاریخی گلستان به زمان تیموریان باز می‌گردد که بر روی دریاچه بند گلستان مشهد احداث گردید. به لطف آبی که پشت این سد جمع می گردد، مخصوصا در فصل‌های پربارش سال، مناطق اطراف کاملا سرسبز هستند. از طرفی در بخش‌های جنوبی سد هم مردم بر روی زمین‌های کشاورزی فعالیت می‌کنند و قریه آبکوه به لطف آن پر آب است.
آبی که پشت سد گلستان مشهد قرار گرفته، از ارتفاعات بینالود است و حاصلخیزی دشت توس به آن وابسته است. در طول مسیر این آب تا رسیدن به پشت سد، باغ های طرقبه، عنبران و جاغرق از آن استفاده می کنند. متأسفانه بجز فصل بهار که به علت بارندگی، عمق آب افزایش پیدا می کند و می توان با قایق تفریحی از آن لذت برد، در باقی طول سال، عمق آب بسیار کم است. دلیل اصلی این اتفاق مصرف بی رویه آب در زمین های بالا دستی است.
سازنده بند تاریخی گلستان مشهد
در مورد سازنده این سد تاریخی حدس و گمان های زیادی می زنند. برخی افراد، شاهرخ پسر تیمور گورکانی را سازنده سد می دانند. اما برخی ادعا می کنند گوهرشاد بیگم سازنده و معمار این سد تاریخی است که همسر شاهرخ میرزا بوده است. بد نیست بدانید که وظیفه ساخت مسجد گوهرشاد نیز بر عهده گوهرشاد بیگم بوده است.
اما اگر بخواهیم مستنداتی که در کتاب اسناد و مکاتبات تاریخی ایران آمده را ملاک قرار دهیم سازنده و معمار سد گلستان مشهد شخص دیگری است. طبق مستنداتی که دکتر عبدالحسین نوایی، مؤلف کتاب آورده، سازنده بند گلستان مشهد، ابوسعید گورکانی است. این شخص در طی نامه ای در مورد این بند با مردم مشهد سخن گفته است. با این حال تاریخ خاصی وجود ندارد اما با توجه به اینکه در تاریخ ۸۳۷ قمری فوت شده پس یقینا تاریخ ساخت چندین سال قبل از آن بوده است.
بند تاریخی گلستان تحت مالکیت چه نهادی است؟
سد تاریخی گلستان یکی از موقوفات اما رضا (ع) است. این سد تاریخی به ترتیب با ۱۱ و ۴ سهم جزو موقوفات مشترک، آستان قدس و مسجد جامع گوهرشاد است. در ابتدا، در سال ۱۳۵۶، سازمان آب منطقه ای مشهد، حفاظت و احیای این سد را بر عهده گرفت. سپس در سال ۶۰ به شکل موقت تا سال ۶۵ به آستان قدس رضوی تحویل دادند. امروزه هم هنوز تحت مالکیت آستان قدس رضوی است. البته در طی چند وقت اخیر، جلسات مشترک بین سازمان آب و آستان قدس رضوی انجام گرفت. هدف این است که مالکیت آن دوباره به سازمان آب برگردد.
مصالح ساخت سد گلستان
با توجه به تاریخ ساخت تقریبی این سد و نبود امکانات و پیشرفته نبودن تجهیزات، سادگی مصالح به کار رفته کاملا قابل توجیه هستند. ضمن اینکه دشواری و پیچیدگی ساخت کاملا مشهود است. مصالح اصلی ساخت بند گلستان مشهد، آجر، سنگ و ترکیبی از آهک و شن و خاک است. سطوح خارجی با آجر و بخش های میانی با ملات و سنگ هستند. با این حال در طی سالیان بعد و در بازسازی های متعدد، از بتن بسیار محکم استفاده کرده اند.
جالب است بدانید که بخشی از بند گلستان مشهد روی سنگ گرانیت و گرانودیوریت (لوکوگرانیت) است. بخش‌های اصلی هم روی آبرفت‌های رودخانه است و به همین خاطر در مواقع نیاز قابل نفوذ است. همچنین صخره‌های اطراف هم مثل پشتیبان عمل می‌کنند.
ابعاد بند گلستان مشهد
طول سد گلستان مشهد در قسمت کف رودخانه حدود ۳۰ متر و در قسمت‌های بالایی به ۱۳۰ متر می‌رسد و عرض آن هم ۱۰.۵ متر است. عرض سد گلستان در قسمت پایینی به ۲۵ متر می‌رسد. ارتفاع سرریز سد گلستان ۲۰ متر است که با گنجایش ۲.۷ میلیون متر مکعب از آن استفاده می‌کنند. عمق بند گلستان مشهد در بیشترین و کمترین حالت به ترتیب ۳۶ و ۱۸ متر است.
تمامی ابعاد فعلی این سد، حاصل بازسازی‌های مختلف در طول زمان است. بنابراین ابعاد اولیه ساخت بند کمتر از مقدار امروزی بوده است. همچنین در قسمت شرقی بخش بالایی بند، کتیبه تاریخی به چشم می خورد. اما متأسفانه این کتیبه در اثر زمان کاملا فرسایش پیدا کرده و قابل خواندن نیست.
جاهای دیدنی بند گلستان مشهد
جاهای دیدنی اطراف این سد به سه دسته تفریحات، زیارتگاه ها و، رستوران و کافی شاپ ها تقسیم می گردند.
تفریحات سد تاریخی گلستان
مناطق سرسبز و پر آب سد گلستان فضایی عالی برای دورهمی است و می‌توان از فضای آن لذت برد. اگر در فصل بهار به این منطقه سفر کنید، به علت پر آب بودن، قایق سواری هم به تفریحات این منطقه اضافه خواهد شد. البته ماهیگیری بند گلستان مشهد نیز فقط برای افرادی که مجوز دارند امکان پذیر است.
اگر بازدید از منطقه خوش آب و هوای سد گلستان شما را راضی نکرده (خیلی بعید است!!) نگران نباشید. در اطراف این منطقه تاریخی، روستاهای خوش آب و هوای زیادی هستند. طبق تجربه شخصی و بازخورد مسافران، روستاهای ازغد و مایان از بهترین گزینه‌ها هستند. البته اگر مایل باشید روستای بند گلستان مشهد نیز زیبایی بسیار زیاد و آب و هوای فوق العاده ای دارد.
پارک بند گلستان مشهد معروف به پارک وکیل آباد است. این پارک به همراه پارک بوستان و بنفشه، با امکانات مختلف پذیرای شما عزیزان هستند.
شکم گردی
کافی شاپ و رستوران‌های اطراف دریاچه، برای شکم گردی، تفریح و لذت بردن از زمان فوق العاده هستند. رستوران الماس بند گلستان مشهد در بلوار امام رضا و بعد از کوچه امام رضا ۱۸، روبروی تالار و رستوران الماس ۲ یکی از بهترین گزینه‌هاست. کیفیت عالی غذاها و امکانات مختلف از ویژگی‌های این رستوران شیک است.
رستوران ساحلی بند گلستان مشهد واقع در طرقبه، بعد از امام رضا ۲۸ محیط شاد و عالی برای لذت بردن از دورهمی خانوادگی است. غذاهای تازه و با کیفیت به همراه چشم انداز بی‌نظیر نسبت به دریاچه گلستان، محیط آرام و دلنشین، آلاچیق و سایر موارد برای لذت بردن شما از اوقات فراغت، مثال زدنی هستند.
کافی شاپ بند گلستان مشهد تنوع زیادی دارند. مثلا کافی شاپ مینوسا، موکا، کافه احمدی نژاد و کافی شاپ دکتر کافی از بهترین نمونه های آن هستند.
مکان های زیارتی
اگر به بازدید از مساجد تاریخی و زیارتگاه علاقه دارید، امامزاده های اطراف هم گزینه های خوبی هستند. امامزاده های ناصر و یاسر از دیدنی ترین زیارتگاه ها هستند که اگر خوش شانس باشید، مراسمات مذهبی باشکوه مردم این منطقه را خواهید دید.
بهترین زمان بازدید از بند گلستان طرقبه
طبیعت بند گلستان مشهد، بکر و سرسبز است که در فصل بهار قطعا با فضایی زیباتر مواجه خواهید بود. قدم زدن در خیابان ها، تفریح و لذت از امکانات مختلف مثل پارک، رستوران، کافی شاپ، نشستن دور دریاچه و یا مشاهده سد از راه دور بسیار لذت بخش است.
بند گلستان وکیل آباد مشهد که در نزدیکی این دریاچه قرار دارد یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این منطقه است. تنها خواهشمندیم در بازدید از دریاچه گلستان، در حفظ سلامت و پاکیزگی این محیط تلاش کنید تا چهره زیبای این منطقه آلوده نگردد و همه بتوانند از آن استفاده کنند.
خیلی عالی ممنون