آداب و رسوم مردم ماسوله از علم‌بندان محرم تا عروس گوله

آداب و رسوم ماسوله بخشی جدانشدنی از هویت این روستای پلکانی و تاریخی در گیلان است. سنت‌هایی چون آیین‌های نوروزی، مراسم مذهبی، جشن‌های عروسی و کشاورزی نه‌تنها ریشه در تاریخ دارند، بلکه هنوز هم در زندگی روزمره مردم جریان دارند. همین فرهنگ غنی در کنار جاهای دیدنی ماسوله مخصوصا معماری منحصربه‌فرد و طبیعت چشم‌نواز، ماسوله را به مقصدی متفاوت برای گردشگران تبدیل کرده است. سفر به ماسوله تنها دیدن خانه‌های پلکانی یا مناظر سرسبز نیست، بلکه فرصتی است برای لمس زندگی سنتی و آشنایی با باورها و ارزش‌های مردمانی مهمان‌نواز است. این پیوند عمیق میان فرهنگ و طبیعت، تجربه‌ای ماندگار برای مسافران رقم می‌زند و ماسوله را به یکی از خاص‌ترین مقاصد گردشگری ایران بدل می‌کند. در این مقاله از مجله گردشگری اقامت ۲۴ با آداب و رسوم ماسوله آشنا خواهیم شد.

آداب و رسوم ماسوله در عید نوروز

نوروز در ماسوله با حال‌وهوایی متفاوت و پرشور برگزار می‌شود. مردم روستا روزهای پایانی سال را با خانه‌تکانی، تمیز کردن کوچه‌های پلکانی و پخت شیرینی‌های محلی به استقبال بهار می‌روند. چهارشنبه‌سوری نیز با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن برگزار می‌شود که نمادی از پاکی و نو شدن است. در شب سال تحویل، خانواده‌ها کنار سفره هفت‌سین جمع می‌شوند؛ سفره‌ای که علاوه بر نمادهای هفت‌سین، با نان‌ها و شیرینی‌های محلی نیز آراسته می‌شود.

مراسم عروس گوله از مراسم خاص مردم گیلان در روزهای قبل از نوروز است که در روستای ماسوله با حال و هوای خاصی برگزار می شود. در این مراسم که نوعی نمایش خیابانی است، سه نفر در نقش غول، پیر بابو و نازخانم به منازل مردم رفته ایفای نقش می‌کنند. در پایان نمایش، بازیگران با آرزوی سالی پربرکت از صاحبخانه هدایایی دریافت می‌کنند.

پوشیدن لباس نو، تزیین خانه‌ها با گلدان‌های شمعدانی و پخت غذاهای سنتی مانند سبزی‌پلو و ماهی، از دیگر رسوم نوروزی ماسوله است. دید و بازدید از بزرگ‌ترها، بردن هدایا و زیارت اهل قبور جایگاه ویژه‌ای در این ایام دارد. بازارچه سنتی ماسوله نیز در روزهای نوروز رونق می‌گیرد و گردشگران می‌توانند صنایع دستی و سوغاتی‌های محلی خریداری کنند. این آیین‌ها در کنار طبیعت سرسبز بهاری، نوروز در ماسوله را به تجربه‌ای خاطره‌انگیز و متفاوت برای مسافران تبدیل می‌کند.

آداب و رسوم ماسوله در ماه رمضان

ماه رمضان در ماسوله حال‌وهوایی معنوی و متفاوت دارد. از گذشته، کوچه‌های پلکانی این روستا در ماه رمضان با فانوس‌ها و چراغ‌های نفتی روشن می‌شدند و فضایی روحانی به خود می‌گرفتند. مردم با روزه‌داری، برپایی مراسم مذهبی و حضور در مسجد جامع ماسوله این ماه را گرامی می‌دارند. سفره‌های افطار ساده اما سرشار از غذاهای محلی مانند آش رشته، حلیم، حلوا و نان‌های سنتی است و سحری‌ها معمولاً سبک اما مقوی انتخاب می‌شوند.

از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی در شب‌های رمضان می‌توان به تعزیه‌خوانی حضرت علی(ع) و منقبت‌خوانی اشاره کرد که جلوه‌ای از عشق و ارادت مردم ماسوله به اهل‌بیت(ع) است. همچنین مراسم احیای شب‌های قدر با حضور گسترده اهالی با حضور در مسجد جامع و بقعه عون بن علی، فضایی سرشار از ایمان و همدلی ایجاد می‌کند. با فرا رسیدن عید فطر، مردم با پوشیدن لباس‌های نو، برگزاری نماز عید و دید و بازدیدهای صمیمی، پایان این ماه پرفضیلت را جشن می‌گیرند. کوچه‌های پلکانی در این روز پر از شور و نشاط است و گردشگران می‌توانند در این فضای شاد شرکت کنند و از غذاهای سنتی و مهمان‌نوازی اهالی لذت ببرند. این آیین‌ها نشان‌دهنده پیوند عمیق معنویت و سنت در زندگی مردم ماسوله است.

آداب و رسوم عید غدیر در ماسوله

عید غدیر در ماسوله با شور و حال ویژه‌ای برگزار می‌شود و حال‌وهوای متفاوتی به این روستای تاریخی می‌بخشد. کوچه‌های پلکانی و مساجد با چراغانی و تزیینات رنگارنگ روشن می‌شوند و فضایی شاد و معنوی پدید می‌آورند. مردم ماسوله در این روز شیرینی و شربت میان رهگذران پخش می‌کنند و با این کار شادی بزرگ‌ترین عید شیعیان را با یکدیگر تقسیم می‌نمایند.

از آیین‌های مهم این روز، برگزاری مولودی‌خوانی و مراسم مذهبی در مساجد و به‌ویژه بقعه عون بن علی است که با حضور پرشور مردم و گردشگران همراه می‌شود. خانواده‌ها نیز برای گرامیداشت این عید، نذری‌هایی مانند آش، شیرینی و غذاهای محلی آماده کرده و میان اهالی توزیع می‌کنند یا با دعوت از اقوام، سفره‌های صمیمی برپا می‌سازند.

فرهنگ و آداب و رسوم مردم ماسوله در ایام محرم

ماه محرم در ماسوله با عزاداری‌های پرشور و آیین‌های خاصی برگزار می‌شود که جلوه‌ای از ایمان و ارادت مردم این روستای تاریخی به امام حسین(ع) است. مراسم پیشواز ماه محرم در شهر تاریخی ماسوله مصادف با غروب اخرین روز ماه ذی‌الحجه آغاز می‌شود.شروع مراسم عزاداری سالار شهیدان با سنت دیرین سنج‌زنی اعلام می‌شود. در دهه محرم بزرگان چهار محله در مسجد امامزاده عون ابن علی(ع) جمع می‌شدند و برنامه ماه محرم را به ترتیب به مرحله اجرا در می‌آوردند، به احترام امامزاده عون ابن علی، اولین سنج در محله «مسجدبر» به صدا در می‌آید و لحظه‌ای بعد همزمان سنج محله «خانه بر» و «کشه سر» و «اسدمحله» به صدا در می‌آید، به‌ طوری که صدای سنج در چهار محله ماسوله طنین‌انداز می‌شود، اگر بر حسب اتفاق محله‌ای زودتر از محله «مسجدبر» سنج بزند، باید جریمه پرداخت کند. در این ایام، دسته‌های عزاداری در کوچه‌های پلکانی حرکت می‌کنند و صدای نوحه‌خوانی و سینه‌زنی سراسر ماسوله را فرا می‌گیرد. حسینیه‌ها، مسجد جامع و بقعه عون بن علی پذیرای عزادارانی از نقاط مختلف ایران هستند و نذری‌هایی چون قیمه، آش و دیگر غذاهای محلی میان مردم توزیع می‌شود. روشن کردن شمع‌ها و برپایی سفره‌های نذری نیز از سنت‌های رایج این ایام است.

مراسم علم‌بندان محرم در ماسوله

یکی از برجسته‌ترین آیین‌های محرم در ماسوله، مراسم علم‌بندان است که در روز ششم محرم برگزار می‌شود. در این مراسم، علم‌ها با پارچه‌های رنگارنگ و نمادهای مذهبی تزئین شده و در دسته‌های عزاداری به حرکت درمی‌آیند. این آیین باشکوه، علاوه بر جنبه مذهبی، نمادی از همبستگی مردم ماسوله است و هر سال گردشگران و عکاسان بسیاری را برای تماشای این جلوه فرهنگی و مذهبی به خود جذب می‌کند.

آداب و رسوم ماسوله در شب یلدا

و رسوم ماسوله در شب یلدا یا آیین شب چله، با توجه به اقلیم سرد منطقه، با گرمای دورهمی‌های خانوادگی برگزار می‌شود. در این شب، خانواده‌ها دور کرسی جمع می‌شوند و با خوردن هندوانه، انار، آجیل و شیرینی‌های محلی این شب را گرامی می‌دارند و قصه‌گویی بزرگ‌ترها و خواندن اشعار به زبان تالشی حال و هوای ویژه‌ای ایجاد می‌کند. جوانان با اجرای بازی‌ها و موسیقی محلی شادی را بیشتر می‌کنند و برخی خانواده‌ها با پخت غذاهای سنتی مانند فسنجان مراسم را تکمیل می‌کنند. مانند اکثر مراسم سنتی، در شب چله نیز کوچه‌های پلکانی ماسوله با شمع و فانوس تزئین شده و فضایی گرم و صمیمی فراهم می‌آورند.

در شب یلدا نوعروسان ماسوله ای از خانواده داماد هدایایی خاص دریافت می کنند. خانواده داماد یک ماهی سفید بزرگ در وسط یک سینی قرار داده و اطراف آن را با سبزی های معطر شمالی تزیین میکنند. علاوه بر آن کادوها و هدایایی بعنوان چشم روشنی برای عروس آورده می‌شود.

آداب و رسوم مردم ماسوله در ازدواج

ازدواج در ماسوله با آداب و رسوم سنتی و فرهنگی تالشی و گیلانی برگزار می‌شود و شامل مراحل مختلفی از خواستگاری تا عقد و عروسی است. خواستگاری معمولاً با حضور ریش‌سفیدان و خانواده‌ها انجام می‌شود و پس از توافق، مراسم شیرینی‌خوران یا بله‌برون برگزار می‌گردد. در جشن عروسی، عروس و داماد با لباس‌های سنتی محلی حضور می‌یابند و رقص‌ها و موسیقی تالشی شادی مراسم را کامل می‌کند. پخت غذاهای محلی مانند مرغ ترش، توزیع شیرینی و پخش نقل بخشی از پذیرایی است.  در گذشته، مراسم چند روز طول می‌کشید و با آوازها و رقص‌های گروهی همراه بود. این آیین‌ها نشان‌دهنده اهمیت خانواده، حفظ سنت‌ها و شور و شادمانی مردم ماسوله است و تجربه حضور در چنین مراسمی فرصتی ارزشمند برای آشنایی با فرهنگ محلی فراهم می‌آورد.

آداب و رسوم تولد نوزاد در ماسوله

تولد نوزاد در ماسوله با شادی و آیین‌های سنتی مانند «گهواره‌بندی» جشن گرفته می‌شود. در این مراسم، گهواره با پارچه‌های رنگی تزئین می‌شود و اقوام و همسایگان با هدایا، شیرینی و آجیل به دیدار نوزاد می‌آیند. رسم شکستن گردو روی گهواره برای عادت دادن کودک به صداهای بلند انجام می‌شود و افراد خوش‌رو برای گشاده‌رویی نوزاد دعوت می‌شوند. مادر و نوزاد تا چهل روز تحت مراقبت ویژه قرار دارند و قابله به طور مرتب آن‌ها را بررسی می‌کند. این آیین نمادی از استقبال جامعه از عضو جدید خانواده است و با دعا و نیایش برای سلامتی و سعادت نوزاد همراه است.

آداب و رسوم ماسوله در زمان کاشت و برداشت محصولات کشاورزی

آداب و رسوم کشاورزی در ماسوله بخش مهمی از زندگی مردم این منطقه را تشکیل می‌دهد. در بهار، هنگام کاشت محصولاتی مانند برنج و چای، کشاورزان با همکاری گروهی، سر دادن آوازهای محلی به زبان تالشی و انجام دعا و نذر، کار را آغاز می‌کنند تا محصولی پربرکت داشته باشند. زنان ماسوله نقش مهمی در کاشت و برداشت و حتی فروش محصولات دارند. در فصل برداشت، به ویژه در پاییز، مراسم شکرگزاری برگزار می‌شود که بخشی از محصولات به نیازمندان اهدا می‌شود و جشن کوچکی با غذا و موسیقی محلی برپا می‌شود.

لباس سنتی مردم ماسوله

لباس سنتی مردم ماسوله بخشی مهم از هویت فرهنگی این منطقه است و با رنگ‌های شاد و طرح‌های سنتی، نشان‌دهنده فرهنگ غنی تالشی و گیلانی است. این پوشش‌ها متناسب با فصل و مراسم مختلف طراحی شده و در جشن‌ها، عروسی‌ها و مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. پارچه‌های دست‌بافت و گلدوزی‌های ظریف از ویژگی‌های بارز این لباس‌هاست که نمادی از اصالت و طبیعت منطقه محسوب می‌شوند. زنان و مردان ماسوله با پوشیدن این لباس‌ها، هویت فرهنگی خود را نمایش می‌دهند و گردشگران می‌توانند آن‌ها را در موزه مردم‌شناسی، بازارچه‌های محلی ببینند یا به‌عنوان سوغاتی خریداری کنند.

لباس سنتی مردان ماسوله

لباس سنتی مردان ماسوله شامل شلوارهای گشاد، پیراهن‌های بلند و جلیقه‌های پشمی است و اغلب با رنگ‌های تیره و طرح‌های ساده طراحی می‌شود. کلاه نمدی، شال دور کمر و گاهی چوب‌دستی‌های سنتی بخش‌های دیگر پوشش مردانه را تشکیل می‌دهند. این لباس‌ها علاوه بر زیبایی، کاربردی بوده و برای کار و زندگی در محیط کوهستانی ماسوله مناسب هستند. مردان ماسوله در مراسم عروسی و جشن‌های محلی با این پوشش ظاهر می‌شوند و این لباس‌ها نمادی از هویت فرهنگی آن‌هاست که برای گردشگران علاقه‌مند به تجربه فرهنگ محلی جذابیت دارد.

لباس سنتی زنان ماسوله

لباس سنتی زنان ماسوله رنگارنگ و جذاب است و شامل دامن‌های بلند و چین‌دار، پیراهن‌های گشاد با طرح‌های سنتی و گلدار، روسری‌ها و کلاه‌های رنگارنگ و جلیقه‌های کوتاه یا تزئینی می‌شود. استفاده از زیورآلات سنتی و دست‌ساز مانند النگو و گوشواره‌های نقره‌ای، جلوه‌ای خاص به پوشش زنان می‌بخشد. این لباس‌ها که اغلب دست‌بافت هستند، در مراسم عروسی، نوروز و جشن‌های محلی پوشیده می‌شوند و در بازارچه ماسوله نیز به فروش می‌رسند. پوشش زنان نمادی از زندگی شاد، فرهنگ غنی و هویت سنتی مردم ماسوله است

چطور به ماسوله سفر کنیم؟

برای سفر به ماسوله، ابتدا باید خود را به استان گیلان و شهر فومن برسانید، چراکه این روستا در ۲۰ کیلومتری فومن واقع شده است. از رشت تا فومن حدود ۴۰ دقیقه راه است و از آنجا جاده‌ای زیبا و کوهستانی شما را به ماسوله می‌رساند. مسافران می‌توانند با خودرو شخصی یا وسایل نقلیه عمومی مانند تاکسی و مینی‌بوس از فومن به ماسوله سفر کنند. بهترین زمان سفر به ماسوله فصل بهار و تابستان است که طبیعت سرسبز و هوای مطبوع دارد. همچنین در پاییز و زمستان، این روستا جلوه‌ای متفاوت با مه، باران و برف پیدا می‌کند.

در ماسوله کجا اقامت کنیم؟

برای اقامت در ماسوله می‌توانید بسته به بودجه و سلیقه خود، گزینه‌های مختلفی را انتخاب کنید. اگر به دنبال فضایی سنتی و صمیمی هستید، خانه‌های بوم‌گردی و مهمان‌خانه‌های محلی بهترین انتخاب‌اند و تجربه‌ای متفاوت از زندگی روستایی به شما می‌دهند. همچنین برخی از هتل‌های ماسوله شرایط مناسبی برای مسافران فراهم کرده‌اند. برای رزرو آسان و مطمئن این مراکز، می‌توانید از سایت اقامت ۲۴ استفاده کنید و با مقایسه قیمت و خدمات، بهترین گزینه را برای سفر خود برگزینید.

جمع‌بندی مطالب

آداب و رسوم ماسوله بخش جدایی‌ناپذیر هویت فرهنگی این روستا است و شامل جشن‌های نوروز و عید غدیر، آیین‌های مذهبی ماه رمضان و محرم، لباس‌های سنتی، رسوم ازدواج، تولد و کشاورزی می‌شود. این سنت‌ها بازتابی از تاریخ، باورها و زندگی بومیان ماسوله هستند و همچنان زنده و پویا حفظ شده‌اند. سفر به ماسوله فرصتی بی‌نظیر برای آشنایی با فرهنگ غنی و تجربه‌ای متفاوت و فراموش‌نشدنی برای گردشگران فراهم می‌کند، جایی که معماری خاص روستا با رسوم محلی ترکیب شده و جلوه‌ای منحصربه‌فرد از زندگی سنتی این منطقه ارائه می‌دهد.

سوالات متداول