کوه دماوند؛ اطلاعات کامل بازدید و جاهای دیدنی

کوه دماوند به انگلیسی (Mount Damavand) در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران است به همین دلیل این کوه را جزو جاهای دیدنی مازندران به حساب می‌آورند. این کوه در بخش مرکزی رشته کوه البرز در بخش جنوبی دریای مازندران است. بد نیست بدانید که کوه دماوند اولین اثر طبیعی در فهرست آثار ملی است که در ۱۳ تیر سال ۱۳۸۷ به ثبت رسیده است. از طرفی اثری طبیعی در بین مناطق چهارگانه برای حفاظت محیط زیست است که از سال ۱۳۸۱ در این لیست قرار گرفته است. بد نیست بدانید به کوه دماوند، فوجی ایران هم گفته‌ می‌شود که معروف‌ترین کوه ژاپن است. در این مطلب از مجله گردشگری اقامت ۲۴ به طور کامل در مورد کوه و قله دماوند صحبت خواهیم کرد.

کوه دماوند کجاست؟

قله دماوند بلندترین قله آتشفشانی ایران و خاورمیانه است که در شمال کشور، استان مازندران، بخش لاریجان شهرستان آمل واقع شده است. این کوه در روزهایی که آفتابی و بدون ابر باشد از تهران، ورامین، قم و دریای مازندران به راحتی قابل مشاهده است.

چطور به کوه دماوند برویم؟

برای دسترسی به کوه دماوند بهترین نقطه شروع، از شهر تهران یا شهر دماوند است. مسیرهای اصلی صعود از ۴ جبهه است که حتما توصیه می‌کنیم با کمک گروه‌های حرفه‌ای کوهنوردی برای صعود بروید.

لوکیشن کوه دماوند روی نقشه

شهرهای نزدیک کوه دماوند

سه شهر آمل، تهران و دماوند در نزدیکی کوه دماوند است. فاصله کوه دماوند تا تهران ۶۹ کیلومتر، تا آمل ۶۲ کیلومتر و تا شهر دماوند ۲۶ کیلومتر است.

کوه دماوند در شب

صعود به قله دماوند

برای صعود به قله دماوند از ۴ جبهه می‌توانید اقدام کنید:

جبهه جنوبی

قدیمی‌ترین و ساده‌ترین مسیر است که برای دسترسی به آن باید از پلور و رینه بروید. کیلومتر ۶۵ جاده هراز وارد روستای پلور شده و سپس به سمت لار و جاده رینه بروید. وسط مسیر با تابلو کوچکی در یک جاده خاکی مواجه خواهید شد که روی آن نوشته تا پایه صعود ۶.۵ کیلومتر. سپس در ادامه راه آبشار یخی سمت چپ شما وجود دارد که بعد از بارگاه سوم به یک تپه گوگردی می‌رسید که آثار فوران کوچک روی آن خواهید دید. فاصله بین بارگاه اول تا سوم تقریبا ۴ ساعت و از بارگاه سوم تا قله دماوند حدود  ۶ ساعت است.

جبهه غربی

برای دسترسی به جبهه غربی از سمت جاده هراز و سمت پلور بروید و سپس وارد جاده سد لار شوید. پایه صعود از پارکینگ منطقه ورارو شروع می‌شود که تقریبا ۳۴۰۰ متر ارتفاع است. بعد از دسترسی به این نقطه باید به سمت پناهگاه سیمرغ رفته و سپس به سمت یال غربی بروید و از یخچال هم عبور کرده و از مسیر سنگلاخی و خاک گوگردی ادامه دهید. شیب صعود به قله دماوند از جبهه غربی بسیار زیاد است ولی مسیر را کوتاه‌تر خواهد کرد. از این مسیر تا پناهگاه سیمرغ تقریبا ۲ ساعت زمان لازم است.

جبهه شمال شرقی

مسیر این جبهه طولانی‌تر و بلندتر است که برای صعود دو مسیر وجود دارد. مسیر اول روستای گزنه یا گزانه است که از رودخانه تلخ عبور می‌کند. مسیر دوم از طریق روستای ناندل است که در نهایت در پناهگاه تخت فریدون به یکدیگر می‌رسند. مسیر روستای ناندل بهتر است چون می‌توانید از این روستا یک نیسان کرایه کنید تا در طی ۴۵  دقیقه به پایه صعود برسید که به گوسفندسرا یا گردنه سر معروف است و ارتفاع آن ۲۸۷۰ متر است. اما از طریق روستای گزنه از تلخ رود و مزارع مختلف عبور خواهید کرد تا به چشمه اسپه برسید. سپس از بالای یک تپه در زیر قله منار به گوسفندسرا رفته و سپس با عبور از یک شیب تند به پناهگاه فریدون برسید. در ادامه به مسیر جبهه شمالی خواهید رسید.

جبهه شمالی

شروع جبهه شمالی از روستای ناندل و بخش شمالی کوه دماوند در دشت چم بن است. شروع مسیر شیب ملایم دارد تا به جانپناه اول برسید. بعد از آن در نزدیکی یخچال دوبی سل به پناهگاه دوم خواهید رسید. سپس باید به شمال شمال شرق بروید و با عبور از صخره‌های آتشفشانی به مسیری خواهید رسید که از جبهه شمال شرق به آن دسترسی پیدا می‌کنید تا به قله برسید. این مسیر تقریبا سخت‌تر است چون آب در این منطقه نیست پس باید همراه خودتان ببرید تا برف‌ها را ذوب کرده و بنوشید.

بهترین زمان سفر به کوه دماوند

برای بازدید از کوه دماوند و صعود به قله آن، بهترین زمان، اواسط خرداد تا اوایل شهریور است. در سایر مواقع سال صعود به قله بسیار خطرناک و دشوار است و اصلا توصیه نمی‌شود مخصوصا اگر بار اولتان باشد.

ویژگی‌های جغرافیایی کوه دماوند

برخی از مهمترین ویژگی‌های جغرافیایی کوه و قله دماوند عبارتند از:

ارتفاع کوه دماوند

کوه دماوند ۱۲مین قله بلند دنیاست. ارتفاع قله دماوند ۵۶۷۰ متر است.

آب و هوای دماوند

فشار هوای قله دماوند نسبت به سطح دریا تا ۵۰% کمتر است. در زمستان دمای هوا در ارتفاعات به منفی ۶۰ درجه و در تابستان به منفی ۲ درجه خواهد رسید. میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند نیز ۱۴۰۰ میلیمتر در سال است که بارش معمولی به شکل برف است.

تاریخچه کوه دماوند

کوه دماوند در کشور ما نماد استقامت و بردباری بوده است. قله دماوند همیشه در طول تاریخ مورد توجه بوده مثلا آشوریان در ۷۴۴ سال قبل از میلاد مسیح، به آن بیکنی می‌گفتند. ویلیامز جکسن هم گفته کوه دماوند، همان «هوابرزئیتی» است که در کتاب اوستا آمده است.

ارتفاع قله دماوند هم در کتاب اوستا حدود ۶۰۰۰ متر تخمین زده شده و در زمان قاجار بین ۱۴۰۰۰ تا ۲۲۰۰۰ پا. از طرفی دماوند همان کوهی است که فردوسی در کتاب شاهنامه، ضحاک را در آن به بند می‌کشد.

از طرفی در داستان آرش کمانگیر در زمان پادشاهی منوچهر و در جنگ بین ایران و توران، افراسیان توانست ایرانیان را در مازندران محاصره کرده و منوچهر پیشنهاد سازش داده و تورانیان هم پذیرفتند.

تورانیان هم پیشنهاد کردند که یک کماندار ایرانی تیر بیندازد تا مرز ایران و توران مشخص شود تا ایرانیان را تحقیر کنند. از بین لشگریان، آرش کمانگیر انتخاب می‌شود. آرش هم برای حفظ غرور ملی به بالای کوه دماوند می‌رود و طوری از جان و دل مایه می‌گذارد که پس از رها شدن فوت کرده و تیر رها شده به درخت گردو نزدیک رود جیحون یا آمودریا اصابت می‌کند و این مرز مشخص می‌گردد.

چرا اسم کوه دماوند را انتخاب کرده‌اند؟

نام دماوند به دو شکل دماوند و دنباوند ثبت گردیده که دو اسم بیکنی و جبل لاجورد هم برای آن معرفی شده است. اما چرا به این کوه دماوند گفته می‌شود؟ در فرهنگ معین اینطور آمده که:

دماوند ترکیبی از دو واژه دم به معنی دمه بخار و آوند به معنای داره دمه و دود و بخار (آتشفشان) است.

ناصر خسرو قبادیانی بلخی در سفرنامه خود در خصوص کوه دماوند گفته که:

«میان ری و آمل کوه دماوند است، مانند گنبدی که آن را لواسان گویند.»

لواسان در پارسی میانه یا پهلوی به معنای تیغه کوهی است ک خورشید از آنجا طلوع کند.

جاهای دیدنی کوه دماوند

کوه دماوند فقط برای صعود انتخاب نشده بلکه دیدنی‌هایی هم دارد که نباید از آنها غافل شد:

آبشار یخ زده

در جبهه جنوبی کوه دماوند آبشار یخ زده با ارتفاع ۷ متر و قطر ۳ متر وجود ندارد که هیچ وقت یخ آن ذوب نشده است. فصل تابستان در حدود ساعت ۱ ظهر دمای هوا به بالای صفر می‌رسد و آب خیلی کی هم جاری می‌شود اما حدود ۴ عصر دمای هوا دوباره به زیر صفر رسیده و یخ ذوب شده مجدد یخ می‌زند. بالای این آبشار گودالی است که همیشه پر از برف است که در ارتفاع ۵۱۰۰ متری است. از نظر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین آبشار خاورمیانه است.

یخچال‌ها

یخچال‌های طبیعی کوه دماوند که برای بازدید توصیه می‌کنند:

• یخچال‌های سیوله، دوبی سل و عروسک‌ها در جبهه شمالی
• یخچال دره یخار در جبهه شمال شرقی
• یخچال خورتاب سر
• یخچال جبهه شمال غربی
• یخچال جبهه غربی

رودخانه‌ها

رودخانه‌های کوه دماوند که آب زلال از آنها جاری است و کوهنوردان از آب آن استفاده می‌کنند شامل:

• رودخانه تینه در شمال کوه دماوند
• رودخانه هراز در جنوب و شرق کوه دماوند
• رودخانه لار و دیو آسیاب در غرب کوه دماوند
• رودخانه پنج او در شرق کوه دماوند

علاوه بر این رودخانه‌ها، چشمه‌هایی هم هستند که از دماوند سرچشمه گرفته‌اند که خاصیت درمانی هم دارند. چشمه آب گرم لاریجا در فاصله ۲۶ کیلومتری از کوه دماوند یکی از آنهاست. چشمه قلعه دختر هم در روستای پلور از کوه دماوند سرچشمه گرفته که در نزدیکی تنگه امامزاده هاشم است. چشمه آبعلی هم که معروف‌ترین چشمه در نزدیکی کوه دماوند است که در روستای آبعلی قراار دارد.

پارک ملی لار دماوند

پارک ملی لار دماوند در سال ۱۳۵۴ به ثبت ملی رسید. این پارک منطقه شکار ممنوعه است و محافظت از حیوانات در دستور کار بوده است. پارک ملی لار از پارک های ملی ایران است که در سد بزرگی هم در آن قرار گرفته که بخش زیادی از آب پایتخت از آن تأمین می‌شود. پارک ملی لار ۳۰ هزار هکتار است و بین تهران و مازندران قرار گرفته است.

آتشفشان دماوند

دماوند نوعی کوه آتشفشانی مطبق و نیمه فعال است که در دوران چهارم زمین شناسی یعنی هولوسین تشکیل شد. عمر و قدمت کوه آتشفشانی دماوند، ۳۸۵۰۰ سال است. این کوه از نظر فعالیت، نیمه فعال است که بخاطر وجود چشمه‌های گوگردی و چشمه‌های آب گرم اطراف ۀن است. بیشترین فعالیت آتشفشانی این کوه به حدود ۱۰ هزار سال پیش می‌رسد که سبب شکل گیری کوه دماوند شد. قطر دهانه کود دماوند هم ۴۰۰ متر است که دریاچه‌ای یخ زده آن را پوشانده است.

گونه‌های گیاهی کوه دماوند

پوشش گیاهی اطراف کوه دماوند هم غنای خوبی دارد به نحوی که گیاهان دارویی بسیار متنوعی از اطراف آن رشد کرده است. برخی از این گیاهان فقط در ارتفاع خاصی رشد می‌کنند که شامل کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله‌ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی. همانطور که مطالعه کردید تمامی این گیاهان به اسم کوه دماوند نامگذاری شده‌اند.

برخی از بته‌های خاردار کوه دماوند هم شامل کلاه میرحسن دماوندی، خارپشتی، گونه‌های هزار خار مثل گون و غیره که در دامنه‌های شرقی این کوه رشد می‌کنند.

سایر گونه‌های گیاهی کوه دماوند شامل:

کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی، قفقازی، رز گردآلود، گز، علف بره، چمن آراراتی، چمن گندمی آسیای مرکزی، جاروی علفی بامی، علف قرمز، جو چمنزار، ملیکای بی زبانک، علف صورتی، چاودار هراتی، شبه یولاف شکننده، ریش سنبل، خشخاش طناز، شکرتیغال و شکرتیغال مشهدی، چون جاشیر، سریش و در جاهای مرطوب زبان طلا، پیرسنبل، قدومه پرشاخه، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویه دنایی، خاکشیر تلخ کوتوله، گل بی مرگ طلایی، پنجه برگ نقره گون، آزاد بری، پنجه برگ همدانی، دنایی، سنبله ارغوانی و مینای پرکپه برگ نقره‌ای.

همچنین بد نیست بدانید که در ارتفاع ۲ تا ۳۵۰۰ متری کوه دماوند هم شقایق منحصربفردی رشد می‌کند که به آن شقایق لار و رینه گفته می‌شود. از نظر مرتع و چراگاه هم این قسمت (زیر ۴۰۰۰ متر) بسیار معروف است.

گونه‌های جانوری کوه دماوند

کوه دماوند از شمال به جنگل و از جنوب به کوه‌های هم مرز کویر مشرف است به همین دلیل گونه‌های جانوری مختلفی هم به چشم می‌خورند. چه حیواناتی در کوه دماوند زندگی می‌کنند؟ برخی از جانوران شکارچی چهارپا عبارتند از:

• روباه
• شغال
• سگ
• گرگ

که تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری هم هستند. خرس هم در این منطقه زندگی می‌کند اما بیشتر در جبهه غربی و شمالی است و در ارتفاعات نیستند.

جانوران گیاه‌خوار این منطقه هم شامل:

• کل
• میش
• آهو
• گراز
• خرگوش

که تا ارتفاع ۵۰۰۰ متری هستند.

پرندگان شکاری کوه دماوند هم شامل:

• عقاب طلایی
• جغد
• خفاش
• تیهو
• کبک
• سینه سیاه
• طوطی دارکوب

سایر گونه‌های جانوری کوه دماوند هم عبارتند از:

• ۵ نوع مار
• عقرب
• بزمجه
• انواع موش‌ها
• گورکن

نیش گزندگان سمی نیست و تا چند ساعت پس از گزش هم می‌توانید درمان کنید. این جانوران تا ارتفاعات ۴۰۰۰ متری هستند.

روز ملی دماوند

روز ملی دماوند همزمان با تیرگان یعنی ۱۳ تیرماه است. انجمن کوهنوردان ایران، هر سال روز ۱۳ تیر ماه را در قله دماوند واقع در شهر رینه لاریجان شهرستان آمل جشن می‌گیرند که به ثبت ملی هم رسیده است. ضمنا موسیقی ملی دماوند هم در روز جشن تیرگان سال ۱۳۹۱ با صدای سالار عقیلی در حضور ۹ هزار نفر رونمایی شد.

صعودکنندگان به قله دماوند

اولین کسی که مدعی صعود به قله دماوند است، ابودلف خزرجی است. بعد از او، قزوینی، مسعودی، ابن فقیه و ناصر خصرو اشاراتی به قله دماوند صعود کرده‌اند. در سال ۱۸۳۷ نیز اروپاییان برای اولین بار به قله دماوند صعود کردند که تیلر تامسن بود. اولین بار هم ایرانیان در سال ۱۸۵۷ میلادی توسط تیم سرهنگ محمد صادق خان قاجار قله دماوند را فتح کردند.

اقامت در دماوند

برای بازدید و صعود به قله دماوند باید در نزدیکی این کوه اقامت داشته باشید تا مجبور نباشید قبل از صعود انرژی و توان خود را در طول مسیر از دست بدهید. بهترین توصیه ما اقامت در یکی از هتل های دماوند است. شما با اقامت در شهر دماوند می‌توانید فاصله نزدیک خود را حفظ کرده و به راحتی خودتان را به کوه برسانید بدون اینکه خسته شوید.

جمع بندی مطالب

کوه دماوند که نماد پایداری است همواره مورد توجه کوهنوردان بوده است. شهرت این کوه به حدی است که با کوه اورست و کوه فوجی ژاپن مقایسه می‌کنند. قله دماوند در داستان‌های اساطیر ایران نظیر آرش کمانگیر هم آمده و روز تیرگان را مصادف با روز ملی دماوند در نظر گرفته‌اند. اگر شما هم سابقه صعود به قله دماوند را دارید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

سؤالات متداول