۲۰+ روش حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت در سفر

هر سال هزاران‌هزار گونه گیاهی و جانوری نابود می‌شوند و تعداد زیادی از موجودات آبزی در اثر آلودگی آب‌ها می‌میرند! این آمارها واقعا غم‌انگیز است! به خصوص وقتی می‌فهمیم که عامل این همه آسیب و نابودی محیط زیست، خودخواهی و فعالیت‌های مخرب انسان است. با وجود این آمارها توجه به محیط زیست ایران و حفاظت از آن بیش از هر چیزی اهمیت پیدا می‌کند. در این مقاله از مجله گردشگری اقامت۲۴ می‌خواهیم بی‌تعارف از آسیب‌های انسان به محیط زیست حرف بزنیم و البته راه‌حل‌هایی کاربردی برای حفاظت از محیط زیست ارائه دهیم تا آیندگان ما سهم بیشتری از زمین داشته باشند. به علاوه در این مقاله با نوعی از سفرکردن به نام سفر سبز آشنا می‌شوید تا گشت‌وگذار شما در جاهای دیدنی ایران با آسیب به محیط زیست آن‌ها همراه نباشد.

به کیسه‌های پلاستیکی نه بگوییم!

این بار که خواستید از فروشنده‌ یا کسی درخواست کیسه پلاستیکی کنید، به این موضوع عجیب و ترسناک فکر کنید که پلاستیک، این شی سبک و به ظاهر کاربردی، قاتل میلیون‌ها پرنده دریایی و صدها هزار پستاندار است. جایگزین سالم‌تر و بهتر برای این شی قاتل، کیسه‌های پارچه‌ای است. پس این بار به جای درخواست فوری پلاستیک، به آن نه بگویید و از کیسه پارچه‌ای استفاده کنید.

هنوز درباره مضربودن کیسه پلاستیکی قانع نشده‌اید؟ اگر بله، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آلودگی با زباله پلاستیکی را بخوانید.

استفاده از ظروف تجزیه‌پذیر و چندبارمصرف

ظروف یک‌بارمصرف از نظر مضربودن چیزی کم از پلاستیک نمی‌آورند و تجزیه طولانی‌مدت این ظروف باعث می‌شود تا باقی‌مانده تجزیه‌نشده آن‌ها به حیات وحش آسیب وارد کند. بنابراین به جای استفاده از ظروف یک‌بارمصرف بهتر است از ظروف تجزیه‌پذیر و چندبارمصرف استفاده کنید. در قسمت زیر با چند نمونه ظروف سالم آشنا می‌شوید:

•  از ظروف پلاستیکی چندبارمصرف یا ظروفی از جنس بامبوی مقاوم نسبت به آسیب، گرما و سرما استفاده کنید.
•  به جای بطری‌های آب معدنی از قمقمه استفاده کنید.
• برای غذاخوردن یا نوشیدن مایعات در فضای بیرون و حتی کافه‌ها و رستوران‌ها، به جای ظروف یکبار مصرف، از قاشق و چنگال و لیوان خانگی خود استفاده کنید.
• هنگام خرید ظروف چک کنید که علامت تجزیه‌پذیری روی آن حک شده باشد.
• برای حفاظت از محیط زیست از ظروفی از جنس نشاسته ذرت، استیل ضد زنگ و نیشکر استفاده کنید.

بیرون‌انداختن زباله ممنوع!

سالهاست که از همه شنیده‌ایم زباله‌ها را در محیط زیست رها نکنید اما گاهی یا بیشتر اوقات این موضوع را جدی نمی‌گیریم. یکی از طرفداران محیط زیست حرف جالبی دراین‌باره دارد و می‌گوید: «بعضی از مردم فکر می‌کنند که زباله را دور می‌اندازند اما درواقع بیرونی وجود ندارد و هر چه هست کره زمینی است که درون آن نفس می‌کشیم و زندگی می‌کنیم.» بعضی از افراد زباله‌هایی مثل ظروف پلاستیکی خود را در طبیعت رها نمی‌کنند اما زباله‌های تر خود را بیرون می‌اندازند چون معتقدند که این جنس زباله‌ها در طبیعت تجزیه می‌شوند. بله درست است که چنین زباله‌هایی در طبیعت تجزیه می‌شوند اما تا زمانی که تجزیه شوند، آیا ظاهر ناخوشایندی به طبیعت نمی‌دهند؟! خوب است همیشه کیسه‌ زباله‌ای را در ماشین یا همراه خود داشته باشید تا مبادا ناچار نشوید آن را بیرون بیندازید.

حال که به اهمیت رهانکردن زباله در طبیعت پی بردیم، از شما می‌خواهیم به قدر توان و میلتان هر جا که زباله‌ای دیدید جمع کنید و در سطل زباله بیندازید. می‌دانید فایده این کار چیست؟ علاوه بر آنکه محیط زیست را تمیز کرده‌اید، به دیگران فرهنگ پاکسازی و تمیز نگه‌داشتن محیط زیست را یادآوری می‌کنید. 

تفکیک زباله‌های تر و خشک 

راه دیگر برای مراقبت از طبیعت و حفاظت از محیط زیست این است که زباله‌ها را از یکدیگر تفکیک کنید. اگر تفکیک زباله برایتان سخت است، آن را در ساده‌ترین حالت اجرا کنید یعنی فقط زباله‌های خشک و تر را تفکیک کنید. منظور از زباله‌های تر زباله‌هایی مانند باقی‌مانده غذا، میوه و… است و زباله‌های خشک شامل بطری پلاستیکی و شیشه‌ای، روزنامه و… می‌شود. زباله‌های خشک خود به دو دسته بازیافت و غیرقابل بازیافت تقسیم می‌شوند. بطری و کیسه، کارد و چنگال پلاستیکی از زباله‌های قابل بازیافت و دستمال کاغذی و بعضی از وسایل فومی از جمله زباله‌های غیرقابل بازیافت هستند. برای بازیافت زباله‌های الکترونیک هم می‌توانید آن‌ها را به سامانه‌های بازیافت زباله‌ بسپارید.

لذت‌بردن از محیط زیست سالم‌تر با مصرف کم‌تر

به طور کلی یادتان باشد که صرفه‌جویی در مصرف هر چیزی از موادغذایی و لباس گرفته تا آب و برق، یکی از مهم‌ترین و بهترین راه های حفظ محیط زیست است. اگر برایتان سوال است که مثلا چگونه لباس‌پوشیدن من باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، خوب است بدانید که مصرف و تولید هر چیزی باعث انتشار و تولید گازهای گلخانه‌ای در کره زمین می‌شود. نمی‌خواهیم بحث را خیلی پیچیده و سخت کنیم اما همین انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسیدکربن باعث افزایش گرمایش زمین و خیلی از آسیب‌های محیط زیستی می‌شود. یکی از راهکارهای خلاقانه برای حفاظت از محیط زیست و مصرف کم‌تر در هر چیزی، بازسازی وسایل قدیمی یا خرید وسایل دست دوم است.

 در ادامه می‌گوییم که در چه مواردی بیشتر از هر چیزی مهم است، صرفه‌جویی کنید.

حفظ پاکیزگی رودخانه‌ها و صرفه جویی در مصرف آب

در هر جایی از کره زمین که زندگی کنید مهم است بدانید که منابع آب محدود هستند و باید در مصرف آن صرفه‌جویی کرد. بازنگذاشتن شیر آب، خودداری از شستشوی بیش از حد، استفاده از وسایل کاهش مصرف آب و… از راه‌های ساده اما موثر برای کاهش مصرف آب هستند. به علاوه باید حواستان باشد که یک راه حفاظت از محیط زیست در ارتباط با منابع آبی، حفظ پاکیزگی رودخانه‌هاست. به طور مثال در آب رودخانه‌ها نباید از مواد شوینده برای شست‌وشو استفاده کنید.

برای اینکه دقیق‌تر بدانید، چطور می‌توان در مصرف آب صرفه‌جویی کرد، پیشنهاد می‌کنیم مقاله احترام به محیط زیست با صرفه جویی در مصرف آب را مطالعه کنید.

کاهش مصرف مواد شیمیایی

این روزها تقریبا از هر چیزی که استفاده می‌کنیم، به نوعی در آن مواد شیمیایی به کار رفته، از لوازم آرایشی و محصولات پلاستیکی گرفته تا حتی میوه‌ای که ممکن است به سم آلوده باشد. بگذارید حجت را بر شما تمام کنیم و بگوییم هرگونه مواد شیمیایی باعث آسیب به خاک و آب و هوای محیط زیستمان می‌شود، پس بهتر است در مصرف هر چیزی دقت کنید که میزان مواد شیمیایی آن برای سلامت خودتان و محیط زیست در کم‌ترین حالت ممکن باشد.

صرفه جویی در مصرف برق

برقی که هر روز استفاده می‌کنیم و فکر می‌کنیم به راحتی دردسترس است، به منبعی بی‌انتها وصل نیست که بتوان آن را بی‌محابا استفاده کرد. برق موردنیاز ما در اثر مصرف انواعی از انرژی حاصل می‌شود، بنابراین هر چقدر برق کم‌تری مصرف کنیم، میزان کم‌تری از انرژی‌های زمین مصرف می‌شود و هم‌چنین سوخت‌های فسیلی کم‌تری سوزانده می‌شود. 

رعایت سکوت و آرامش در طبیعت

با این صحنه مواجه شده‌اید یا کلیپی را دیده‌اید که عده‌ای در طبیعت با خودشان باند پخش موسیقی می‌برند و با صدای بلند موزیک گوش می‌دهند؟ عجیب است که چنین افرادی فقط به فکر خوش‌گذرانی لحظه‌ای خود هستند و غافل از این ماجرا که خیلی از موجودات زنده در اثر صداهای بلند دچار استرس و حتی مرگ می‌شوند یا از محل زندگی خود فرار می‌کنند. یکی از آداب و اصول حضور در طبیعت این است که به خاطر حفظ سلامت موجودات زنده، تمام تلاشمان را بکنیم تا آلودگی صوتی برای آن‌ها ایجاد نشود.

مراقبت از پوشش گیاهی

گیاهان و درختان با نقش مهمی که در تصفیه هوا و کاهش دی‌اکسیدکربن دارند، ریه‌های زمین به حساب می‌آیند. بنابراین با این موجودات زمین همانند یک عضو حیاتی خود برخورد کنید و حواستان باشد تا مبادا در پیش چشم شما بوته‌ای کنده شود، نهالی خم شود و شاخه‌ای شکسته شود.

استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی

می‌دانیم زمانی که کار و مشغله دارید، راحت‌ترین کار این است که سوار ماشین شخصی خود شده و راهی مقصدتان شوید اما این‌بار قبل از نشستن در ماشین کمی تعلل کنید و به گزینه‌های دیگر رفت‌وآمدی مثل مترو و اتوبوس و… فکر کنید. باور کنید آن‌قدرها هم که بعضی‌ها از وسایل حمل‌ونقل عمومی بدگویی می‌کنند، بد نیستند و گاهی حتی سریع‌تر و به‌صرفه‌تر از ماشین شخصی، شما را به مقصد می‌رسانند.

سفر سبز را تجربه کنید

درست است که در مواقع سفرکردن دوست داریم از خیلی از کارهای همیشگی راحت شویم اما باید شش‌دانگ حواسمان را جمع کنیم که این راحتی به قیمت از دست‌رفتن سلامت محیط زیست نباشد. سفر سبز نوعی از سفر است که گردشگران با رعایت یکسری از بایدها و نبایدها، علاوه بر لذت‌بردن از طبیعت و محیط زیست به سلامت آن هم اهمیت می‌دهند. توصیه‌های زیر به شما کمک می‌کند تا سفری سبز و به دور از آسیب‌های محیط زیستی را تجربه کنید.

• اگر حتی با ماشین شخصی خود قصد سفر دارید، سبک‌بار سفر کنید چراکه باعث کاهش مصرف سوخت خودرو می‌شود.
• برای اقامت خود می‌توانید سراغ اقامتگاه‌ها و هتل‌های سبز بروید. امکانات این اقامتگاه‌ها طوری طراحی شده‌اند که حداقل میزان مصرف انرژی و آسیب به محیط زیست را دارند. این مدل هتل‌ها تلاش می‌کنند از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده کرده و در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند.
• اگر با مقصد سفر خود فاصله چندان زیادی ندارید و اهل فعالیت‌های ورزشی هستید، به سفر با پای پیاده یا دوچرخه فکر کنید.
• خیلی خوب است که در طبیعت آتشی برپا نکنید و به جای آن از گازهای مسافرتی استفاده کنید. اما اگر اصرار به این کار دارید، حواستان باشد که حتما آتش را به طور کامل خاموش کنید و مطمئن شوید که دود و آتش قطع شده باشد چون حتی ذره‌ای خاکستر شعله‌ور می‌تواند باعث آتش‌سوزی یک جنگل شود. برای خاموش‌کردن آتش خوب است که آب را نه یک دفعه بلکه مرحله‌ای و به تدریج بریزید.

اگر زمانی قصد سفر به سبک کمپینگ را داشتید و خواستید سفری به دور از آسیب به محیط زیست را تجربه کنید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله کمپینگ در طبیعت و توصیه‌هایی برای حفاظت از محیط زیست را بخوانید.

دفن پسماندهای غذایی

همان‌طور که پیشتر گفتیم، با وجود آنکه پسماند‌های غذایی در طبیعت تجزیه می‌شوند اما نباید آن‌ها را در طبیعت رها کرد. یکی از راهکارهای خلاقانه برای حفاظت از محیط زیست این است که اگر در جنگل و کوهستان هستید، پسماندهای غذایی مانند تفاله چای، پوست میوه‌ها، خرده‌های نان، پوست تخم مرغ و… را درون یک گودال کوچک دفن کرده و سپس آن‌ها را با آب مرطوب کنید. بعد از این مراحل، تمام پسماند‌ها را با خاک بپوشانید. این کار می‌دانید چه فایده‌ای دارد؟ با دفن پسماند به تجزیه سریع‌تر مواد غذایی کمک کرده‌اید و هم‌چنین به ظاهر طبیعت با پسماند‌های غذایی آلوده آسیب نزده‌اید.

تولید کمپوست

تولید کمپوست یکی دیگر از راه‌های حفاظت از محیط زیست است، به این ترتیب که کودی سالم و مغذی برای خاک گیاهان را از پسماندهای آلی تجزیه‌شده تهیه می‌کنند. کمپوست درواقع فرایند پوساندن و تجزیه بقایای گیاهی و حیوانی و زباله‌های شهری است.

تمرین گیاه‌خواری یا کم‌کردن مصرف گوشت

اگر در برنامه غذایی شما، گوشت سهم مهم و قابل توجهی دارد، از شما نمی‌خواهیم که یکباره تمام مواد گوشتی را از برنامه غذاییتان حذف کنید اما به تعدیل آن فکر کنید تا هم بدن سالم‌تری داشته باشید و هم محیط زیست از این نظر آسیب کم‌تری ببیند. اگر می‌خواهید بدانید که چگونگی حفاظت از محیط زیست از طریق گیاه‌خواری چیست، اول بهتر است به آن طرف قضیه یعنی آسیب‌های گوشتخواری بر سلامت محیط زیست نگاهی بیندازیم. به طور کلی سهم دام‌ها حدود ۸۰ درصد از زمین‌های کشاورزی جهان است. بنابراین گوشتخواری افراطی زمین بیشتری را اشغال می‌کند و در نتیجه باعث جای کم‌تر برای سکونت انسان‌ها و تخریب بیشتر جنگل‌ها می‌شود. آن طرف قضیه، گیاه‌خواری است که گیاهان فقط ۲۳ درصد از زمین‌های کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند. با این وجود، گیاه‌خواری باعث رویش بیشتر گیاهان، تولید بیشتر اکسیژن و گرمایش کم‌تر زمین می‌شود.

مشارکت در کمپین‌های مسئولیت اجتماعی یا CSR

یک روش تاثیرگذار و خلاقانه برای حفاظت از محیط زیست این است که کمپین‌های مسئولیت‌ اجتماعی یا CSR  راه بیندازید یا در آن‌ها مشارکت کنید. برای انجام این کار لازم نیست کارهای سخت و پیچیده‌ای بکنید. برای مثال می‌توانید اینفلوئنسرها و کنش‌گرهای محیط زیستی را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ببینید آن‌ها چه فعالیت‌های دسته‌جمعی را در جهت حفاظت از محیط زیست انجام می‌دهند. مثلا این افراد گاهی خواستار فعالیت و مشارکت مردم برای جلوگیری از قطع درختان می‌شوند یا تلاش می‌کنند تخریب منابع طبیعی مانند کوه برای ساخت‌وساز به حداقل برسد.

کاشتن درخت و نهال

شاید این توصیه‌ را از کودکی تا به الان هزاران بار شنیده باشید که برای حفاظت از محیط زیست، درخت بکارید. اما چرا درخت‌کاری یکی از راه های حفظ محیط زیست است؟ دلایل این موضوع را در قسمت زیر بخوانید:

• درخت‌کاری و وجود درختان باعث تولید هر چه بیشتر اکسیژن و کاهش آلاینده‌ها در محیط زیست می‌شود.
• کاشت درختان به تعادل دمای هوا کمک می‌کند تا کم‌تر شاهد افزایش و کاهش ناگهانی هوا باشیم.
• درختان و پوشش گیاهی در جنگل‌ها مانع بروز خسارت‌های سنگین ناشی از سیل می‌شوند. به این صورت که ذرات آب به شاخ و برگ درختان برخورد می‌کنند و از شدت و سرعتشان کم می‌شود.
• وجود بیشتر درختان در طبیعت باعث می‌شود تا حیوانات پناهگاه‌های بیشتری داشته باشند.

مبارزه با جنگل‌زدایی

همان‌طور که درخت‌کاری باعث حفاظت از محیط زیست می‌شود، طبیعی است که جنگل‌زدایی باعث آسیب به محیط زیست شود. این روزها متاسفانه بسیاری از افراد و سازمان‌ها برای منافع شخصی خود منابع طبیعی مثل جنگل را از بین می‌برند تا شاید جاده‌ای بسازند، کسب‌وکاری برپا کنند یا وسایل چوبی تولید کنند. به هر حال هدف هر چه که باشد نباید پوشش گیاهی و زیستگاه جانوران را فدای خواسته‌های سرمایه‌داری خود کنیم و با قوای هر چه تمام‌تر باید این گنج‌های سبز زمین را حفظ کنیم.

هشیاربودن در برابر شکار غیرقانونی

این لقب اشرف مخلوقات‌بودن متاسفانه در بعضی از افراد این توهم را به وجود آورده که اجازه دارند در طبیعت هر دخل و تصرفی بکنند و حتی جان موجودات زنده را بگیرند. هر زمان که در جایی از طبیعت یا در میان اطرافیانتان حس کردید که شکار غیر قانونی انجام می‌شود، بی‌درنگ آن را با سامانه محیط زیستی به شماره تلفن ۱۵۴۰ درمیان بگذارید.

رهانکردن ماهی‌های قرمز در آب‌های آزاد و رودخانه‌ها

سالانه میلیون‌ها ماهی قرمز به خاطر یک رسم غلط نوروزی می‌میرند، پس بیایید اول به اصل خریدن ماهی قرمز شک کنیم. با این حال اگر زمانی ماهی قرمز خریدید، آن را درون رودخانه رها نکنید زیرا ممکن است سلامت آبزیان دیگر را با انتقال بیماری به خطر بیندازد.

چطور در خانه از محیط زیست حفاظت کنیم؟

برای حفاظت از محیط زیست در خانه می‌توانید راهکارهای زیر را به کار بگیرید:

• پسماندهای تر موادغذایی خود را در معرض گرمای بیرون یا شوفاژ قرار دهید و از آن‌ها خشکاله تولید کنید. این خشکاله‌ها را می‌توان به عنوان غذای دام و کمپوست استفاده کرد یا حتی اگر آن‌ها را دور بیندازید، این فایده را دارد که دیگر زباله‌هایتان آلوده به شیرابه‌ نخواهد بود.
• زباله‌های تر و خشک خود را بازیافت کنید.
• در مصرف شوینده‌جات صرفه‌جویی کنید.
• به جای استفاده از کیسه فریزر از ظروف مقاوم پلاستیکی در برابر دمای بالا و پایین یا ظرف‌های شیشه‌ای استفاده کنید.
• مواد غذایی و شوینده مورد نیاز خود را در قالب بسته‌بندی‌های بزرگ یا به صورت فله تهیه کنید.

چطور در محل کار از محیط زیست استفاده کنیم؟

برای حفاظت از محیط زیست در محل کار خوب است موارد زیر را رعایت کنید:

• از وسایل الکترونیکی و تکنولوژی به جای کاغذ استفاده کنید.
• به جای سفارش غذا از بیرون، غذای خانگی میل کنید.
• در صورت استعمال دخانیات، ته‌سیگار خود را درون سطل آشغال بیندازید.
• حتی‌الامکان از چای دمی به جای چای کیسه‌ای استفاده کنید.
• در محیط کار، ظروف شخصی به همراه داشته باشید تا ناچار به استفاده از ظروف یکبار مصرف نشوید.
• در صورت امکان از وسایلی استفاده شود که کم‌ترین میزان مصرف انرژی را دارند.

دانش آموزان چطور می‌توانند از محیط زیست حفاظت کنند؟

اگر برای شما سوال است که به عنوان یک دانش آموز برای حفاظت از محیط زیست چه اقداماتی میتوان انجام داد، قسمت زیر را بخوانید:

• زباله خود را حتما در سطل آشغال بیندازید.
• به جای خرید خوراکی‌های ناسالم، خوراکی سالم از منزل همراه خود بیاورید.
• اگر درخت یا گیاهی در حیاط مدرسه شما می‌روید، از آن مراقبت کنید و حواستان باشد که آسیبی نبیند و گل و گیاهی را نچینید.
• در صورتی که مدرسه شما فضای باغچه‌مانند دارد، با اجازه و صلاح مدیران و مربیان خود در این فضا گیاه بکارید.
• از لیوان و ماگ شخصی به جای لیوان پلاستیکی استفاده کنید.
• در حد نیاز از لوازم‌التحریر، به خصوص کاغذ استفاده کنید.
• به جای دورانداختن خیلی از وسایلتان، آن‌ها را به کاردستی تبدیل کنید.
• در مصرف آب صرفه‌جویی کنید.
• کتاب‌هایی مانند «تغییرات آب و هوای کره‌ی زمین: افزایش کربن‌دی‌اکسید» را بخوانید تا درباره زمین و محیط زیست بتوانید اطلاعات مفیدی را کسب کنید.

برای بقای خودتان، آیندگان و موجودات زنده از محیط زیست مراقبت کنید

مهم‌ترین و اولین قدم برای حفاظت از محیط زیست این است که بفهمیم کره زمین فقط به ما انسان‌ها تعلق ندارد و این زمین متعلق به تمام موجودات زنده است. اگر ما مراقب موجودات زنده و محیط زیست باشیم، درواقع به فکر سلامت خودمان و آیندگانمان بوده‌ایم. پس یادتان باشد قدم اول آگاهی است و بعد قدم‌های کوچک‌برداشتن مثل بیرون نیانداختن زباله، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، عدم استفاده از پلاستیک و… است.

شما برای حفاظت از محیط زیست چه قدمی برمی‌دارید تا زمینمان سبزتر به حیات خود ادامه دهد؟

سوالات متداول